Zoeken
239 resultaten voor Verpleegkundige technieken gevonden
Het meten van de bloeddruk
Bloeddruk meten is een diagnostisch onderzoek dat door verpleegkundigen en artsen dagelijks vele malen wordt verricht. De bloeddruk geeft informatie over de conditie van de patiënt. Hoge bloeddruk is geen ziekte. Langdurig verhoogde bloeddruk geeft echter wel een verhoogde kans op hart- en vaatziekten; het is een risicofactor. Te lage bloeddruk kan duizeligheid veroorzaken en geeft daardoor een grotere kans op vallen. We streven daarom naar een bloeddruk die binnen de normaalwaarden...
Lees het artikelInjecteren - GGZ
Het geven van injecties is een voorbehouden handeling. Beroepsbeoefenaren die bevoegd en bekwaam zijn mogen deze handeling uitvoeren, nadat een arts er opdracht voor heeft gegeven. Subcutane injecties worden toegediend in het onderhuidse vetweefsel, waar de vloeistof langzaam wordt opgenomen. Intramusculaire injecties gaan direct in het spierweefsel en de vloeistof komt snel in de bloedsomloop. Voor beide typen injecties geldt een aantal voorkeurslocaties, waar de kans op het beschadigen...
Lees het artikelVerslavingskunde en de ontwikkeling van de verpleegkundige in de verslavingszorg
De rol van de verpleegkundige in de verslavingszorg heeft zich de afgelopen twintig jaar ontwikkeld. In de praktijkvoering is meer differentiatie ontstaan in verpleegkundige functies en herschikking van taken tussen verpleegkundigen en medische disciplines. Binnen de verslavingszorg zijn zowel niveau 4- als niveau 5-verpleegkundigen werkzaam, alsook verpleegkundig specialisten en sociaal-psychiatrisch verpleegkundigen. Zowel in de intramurale als in de ambulante zorg bestaan verpleegkundige...
Lees het artikelFysieke technieken; spierballen van de onmacht
Hoe zorgt u ervoor dat hulpverleners technisch toegerust zijn om de veiligheid in het heetst van de strijd te waarborgen? Hoe doet u dat zonder dat u de fysieke technieken als oplossing ziet voor een problematische interactie? Hoe houdt u de regie in gevaarlijke omstandigheden zonder de gezamenlijke onmacht te ontkennen? In dit artikel staat het dilemma van de fysieke technieken centraal. We richten ons hierbij op hulpverleners, trainers, managers en...
Lees het artikelDe kracht van de verpleegkundige discipline op de high en intensive care
Vermindering van dwang en drang; herstelondersteunende zorg; hogere maatschappelijke verwachtingen ten aanzien van de geestelijke gezondheidszorg; verregaande ambulantisering. Allerlei factoren dwongen de Nederlandse geestelijke gezondheidszorg (GGZ) tot herziening van de gesloten-opnameafdelingen. Diverse partijen zochten gezamenlijk naar een antwoord op dit dilemma en vonden dit in de ontwikkeling van high en intensive care (HIC). De belangrijkste twee doelstellingen van HIC zijn hoge...
Lees het artikelSchaamte doorbreken, een verpleegkundige interventie
Schaamtegevoelens worden tijdens een behandeling gemakkelijk over het hoofd gezien, omdat zowel cliënt als hulpverlener de pijnlijke confrontatie met schaamte vermijdt. Daarnaast is schaamte moeilijk herkenbaar. Schaamte vormt hierdoor een barrière voor herstel. Aan de hand van een casus wordt geïllustreerd hoe schaamte zich uit en welke behandelopties verpleegkundigen kunnen inzetten.
Lees het artikelWat kan de verpleegkundige met ChatGPT?
Wie de laatste tijd het nieuws heeft gevolgd, heeft er vast al eens van gehoord: ChatGPT. ChatGPT is een op kunstmatige intelligentie gebaseerde chatfunctie. Scholieren gebruiken deze applicatie om hun werkstukken snel te maken. ChatGPT is echter ook veelbelovend voor de verpleegkundige. In dit artikel vertellen we u hoe u nu al gebruik kunt maken van ChatGPT.
Lees het artikelStructuur bieden als verpleegkundige interventie
‘Structuur bieden’ wordt in verpleegplannen als een interventie opgenomen, maar de literatuur en de Nursing Intervention Classification1 beschrijven ‘structuur bieden’ niet specifi ek. Toch zijn daarin elementen en doelen gevonden. De elementen van “structuur bieden” zijn: opstellen van en toezien op de naleving van regels en beperkingen, inschatten van de (psychische) conditie van de patiënt, vormgeven van de interactie met de patiënt....
Lees het artikelDe rol van de verpleegkundige bij de behandeling van winterdepressie
In dit artikel worden de kenmerken en behandeling van winterdepressie beschreven. De verpleegkundige speelt een belangrijke rol in de organisatie van de winterdepressiepolikliniek en het monitoren en de begeleiding tijdens de behandeling van de patiënten.
Lees het artikelGeweldloos verzet
Een impasse in de samenwerking, handelingsverlegenheid en een toenemend gevoel van machteloosheid bij verpleegkundigen zijn vaak het gevolg van situaties waarin de samenwerking met de patiënt onder druk staat. De strijd aangaan met de patiënt, of toegeven aan de eisen van de patiënt versterkt de vicieuze cirkel, waardoor de machteloosheid van de verpleegkundige alleen maar toeneemt. Geweldloos verzet is een effectieve methode om deze vicieuze cirkel te...
Lees het artikelVerpleegkundige zorg bij de ziekte van Parkinson
James Parkinson beschreef in 1817 voor het eerst de ziekte van Parkinson in zijn essay de ‘Shaking palsy’. Dit deed de Britse arts op basis van observaties van mensen die in Londen op straat liepen. James Parkinson beschreef in zijn essay de typische kenmerken van de ziekte: tremor, scheve houding en het looppatroon. Pas veel later, in 1912, werd de ziekte naar hem vernoemd.
Lees het artikelFunctioneel herstel en zelfregulatie in de psychische gezondheidszorg. De rol van verpleegkundige?
Herstel en zelfregulatie zijn belangrijke thema’s voor de psychische gezondheidszorg. Verpleegkundigen hebben op dit vlak een functie die van belang is, mits aan hen geijkte methodieken ter beschikking staan. Dit artikel onderscheidt vier aspecten van herstel en beschrijft zelfregulatie als de kern van zelfredzaamheid, zelfzorg en zelfbepaling. Vervolgens gaat het in op de vraag wat dit betekent voor de psychische zorg en in het bijzonder het functioneel herstel van cliënten....
Lees het artikelVerpleegkundige interventies bij ECT-behandeling
Elektroconvulsietherapie (ECT) is een somatische behandelmethode waarbij een convulsie ofwel een epileptisch insult wordt opgewekt onder algehele anesthesie. Dit gebeurt onder narcose en met gebruik van een spierverslapper. Deze therapievorm wordt in het bijzonder toegepast bij ernstige depressies waarbij medicamenteuze behandeling geen resultaat (meer) heeft, en in levensbedreigende situaties waarbij een snelle respons op behandeling gewenst is. 1 De precieze werking van de...
Lees het artikelPsychiatrie en Huntington
De ziekte van Huntington (ZvH) is een erfelijke neurodegeneratieve stoornis van het centrale zenuwstelsel. Dit betekent dat gebieden in de hersenen vroegtijdig verouderen en afsterven. Het klinische beeld bestaat uit motorische, psychiatrische en cognitieve symptomen. Zij veroorzaken vaak aanzienlijk leed voor patiënten en familie. Alleen symptomatische behandeling is mogelijk. Behandeling van symptomen kan de kwaliteit van leven positief beïnvloeden.
Lees het artikelEen vluchteling met PTSS
In dit artikel wordt in het bijzonder aandacht besteed aan posttraumatische stresstoornis (PTSS) bij de vluchteling. Er wordt beschreven waaruit de PTSS-klachten kunnen bestaan, hoe u daarmee als verpleegkundige in de dagelijkse praktijk kunt omgaan en welke de specifieke aandachtspunten zijn bij een vluchteling. Ook de behandelmogelijkheden bij PTSS wordt kort toegelicht.
Lees het artikelZelfbeeld als transdiagnostische factor
Het zoeken naar gemeenschappelijke factoren bij psychische stoornissen en behandelingen kan het inzicht in het ontstaan en voortduren van psychiatrische stoornissen verhelderen. Het kan de effectiviteit van bestaande behandelingen vergroten en de kans op terugval verkleinen. Dit sluit aan bij de contextuele verpleegkundige diagnostiek van de verpleegkundig specialist, waarbij met behulp van de ICF het functioneren in kaart wordt gebracht.
Lees het artikelSeksueel geweld
Tegenwoordig zijn er in Nederland Centra voor Seksueel Geweld, waarin verschillende disciplines samenwerken en de zorg voor slachtoffers centraal staat. De centra doen forensisch-medisch onderzoek, leveren acute medische zorg gericht op preventie van zwangerschap en besmetting met seksueel overdraagbare aandoeningen. Ook leveren de centra acute psychologische zorg gericht op herstel en preventie van psychische stoornissen zoals een posttraumatische stressstoornis.
Lees het artikelZelfmanagementvermogen van patiënten met schizofrenie
Zelfmanagement is het vermogen van mensen om hun ziekte of beperking zo goed mogelijkin hun leven in te passen.1 De beroepsvereniging Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN) ziet zelfmanagementondersteuning als een belangrijke kerntaak van de verpleegkundige. Het is belangrijk te weten hoe iemand zijn eigen vermogen tot zelfmanagement inschat om zorg op maat te kunnen bieden. Hierbij kan gebruik worden gemaakt van een meetinstrument. Dit artikel beschrijft allereerst...
Lees het artikelRefeedingbehandeling bij anorexia nervosa
Bij een patiënt met een eetstoornis is er een verstoring in het eetgedrag en in het denken over eten. De DSM-5 beschrijft zeven verschillende eetstoornissen. In dit artikel gaan we uitgebreid in op de stoornis anorexia nervosa. Bij deze stoornis is er naast de psychiatrische problematiek vaak sprake van somatische complicaties. Deze patiënten hebben gedurende een lange periode restrictief gegeten met als gevolg ernstig ondergewicht. Om de eetstoornis te behandelen is het soms...
Lees het artikelBehandeling bij ketaminemisbruik
Ketaminemisbruik is een groeiend probleem en heeft regelmatig grote urologische problemen tot gevolg. Het stoppen met het gebruik van ketamine is een belangrijk element in relatie tot (lichamelijk) herstel. De verpleegkundige diagnostiek kan een belangrijke bijdrage leveren aan het in kaart brengen van gezondheidsproblemen en het bevorderen van de kwaliteit van leven.
Lees het artikelEen suïcidale patiënt met narcisme
Deze gevalsbeschrijving benadrukt het belang van aansluiten bij de achtergrond, beleving, wensen en verwachtingen van een suïcidale patiënt met een onderliggende narcistische persoonlijkheidsstoornis. Deze aansluiting is mogelijk door middel van het socratisch motiveren. Bij het socratisch motiveren wordt er rekening gehouden met iemands persoonlijkheid, mening, tempo, mogelijkheden en omstandigheden. De behandelaar past zich aan bij de patiënt en niet andersom. Het is een...
Lees het artikelZorgstandaard Psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen
Bij 7,4% van de Nederlandse populatie kan de diagnose posttraumatische stressstoornis (PTSS) worden gesteld. In de beroepspraktijk heeft een verpleegkundige of verpleegkundig specialist dus regelmatig met patiënten met PTSS te maken. Om meer eenduidigheid te bewerkstelligen in het behandelaanbod is de zorgstandaard Psychotrauma- en stressorgerelateerde stoornissen ontwikkeld voor patiënten, de naastbetrokkenen en hulpverleners. Dit artikel geeft een nadere toelichting op...
Lees het artikelLangdurige en ernstige anorexia nervosa
Dit artikel beschrijft een specialistisch verpleegkundige behandeling van personen die worstelen met de gevolgen van langdurige en ernstige anorexia nervosa. Hoewel bijna de helft van de personen met anorexia nervosa gedeeltelijk kan herstellen, heeft een derde van hen zeer ernstige blijvende eetstoornisklachten.
Lees het artikelForensische High en Intensive Care (FHIC)
Forensische high & intensive care (FHIC) is een afdeling waar zorg geboden wordt aan patiënten in crisis. FHIC wordt vormgegeven in een open leef- en werkklimaat, gericht op groei, contact, ondersteuning en het voorkómen van repressie en dwangtoepassingen. Centraal in de zorg die geboden wordt staat het opbouwen en onderhouden van contact. Binnen tien forensische instellingen, waaronder de Forensische Psychiatrische Kliniek (FPK) Assen, GGZ Drenthe wordt...
Lees het artikelInschatting van (para)suïcidaal gedrag: gestructureerde versus klinische risicotaxatie
Tijdens een residentiële psychiatrische opname is het van belang suïcidaal gedrag in kaart te brengen. Het is belangrijk dat de verpleegkundigen een inschatting maken van het suïcidaal gedrag. Dit onderzoek vergelijkt een gestructureerde inschatting van (para)suïcidaal gedrag met de klinische inschatting van dit risico door psychiatrisch verpleegkundigen. De schatting van het risico op suïcidaal gedrag binnen de residentiële psychiatrische zorg is...
Lees het artikelSignaleringsplan in de forensische psychiatrie
Forensisch psychiatrische verpleegkundigen werken dagelijks met de interventie van het signaleringsplan. Ze zetten voor hen bekende strategieën in, zoals het opbouwen van de samenwerkingsrelatie, en zij gaan om met weerstanden om samen met de patiënt een signaleringsplan te maken. In dit artikel worden de resultaten weergegeven van een kwalitatief onderzoek naar ervaringen van de patiënten en de verpleegkundigen met het signaleringsplan.
Lees het artikelCognitieve gedragstherapie bij psychotische klachten
Voor patiënten met een eerste psychose is cognitieve gedragstherapie (CGT) een belangrijke evidence-based interventie. Het uitgangspunt van CGT is dat het denken van invloed is op het gevoelsleven en op het gedrag en niet zozeer wat iemand overkomen is in het leven. Zo kunnen dezelfde dreigementen bij de één tot angst leiden, terwijl de ander er zich niet zo veel van aantrekt. CGT is een gestructureerde behandeling, waarbij de therapeut samen met de patiënt stap voor...
Lees het artikelDe jonge mantelzorger
Een op de vier kinderen in Nederland groeit op bij ouders die zorg nodig hebben. Als wijkverpleegkundige kunt u in situaties komen waarin de zorgvrager ondersteund wordt door kinderen: jonge mantelzorgers. Zeker als de zorgvrager chronisch ziek is en/of psychisch belast, kunnen er zorgen ontstaan over de kinderen. In dit artikel wordt uiteengezet hoe u hiermee als (wijk)verpleegkundige kunt omgaan.
Lees het artikelVerslaving aan opioïden
Het gebruik van opioïde pijnstillers brengt een risico van verslaving met zich mee. De verpleegkundige staat vaak dichter bij de patiënt dan de arts of verpleegkundig specialist die de medicatie voorschrijft. Daarom is het belangrijk dat u als verpleegkundige bewust bent van patiënten met een verhoogd risico op verslaving. Ook bij het herkennen en bespreekbaar maken heeft de verpleegkundige een belangrijke rol.
Lees het artikel(H)erkennen van zwakbegaafdheid bij ouderen
Het is complex om zwakbegaafdheid bij ouderen te herkennen en een behandeling te indiceren. In deze casus wordt beschreven welke diagnostiek de regiebehandelaar toepast bij een oudere vrouw, om zwakbegaafdheid, een depressie en de gevolgen ervan in het dagelijks leven te herkennen. Het wordt duidelijk dat overvraging, vanwege weggevallen structuur en ondersteuning, ten grondslag ligt aan probleemgedrag.
Lees het artikelCollegiale opvang, maar hoe dan?
‘Dodelijk drama in TBS-kliniek Balkbrug heeft grote impact: We zijn allemaal in shock’, luidt de kop boven het krantenartikel in de Stentor op 6 november 2022. 1 Hoe ga je als medewerker met deze schokkende gebeurtenis om, wat zijn de risico’s en gevolgen als je als medewerker hiermee wordt geconfronteerd?
Lees het artikelOp zoek naar veilig herstel
Deze gevalsbeschrijving illustreert de toepassing van Seeking safety bij een patiënte met een licht verstandelijke beperking (LVB) en een posttraumatische stressstoornis (PTSS). Seeking Safety is een evidence-based behandelmethode ontwikkeld voor de behandeling van PTSS en verslaving, maar lijkt ook goed toepasbaar bij mensen met LVB en trauma. De thema’s van Seeking Safety komen overeen met verpleegkundige interventies en zorgresultaten. Dat maakt het tot...
Lees het artikelZorgstandaard Dissociatieve stoornissen
Dissociatie is een toestand waarbij iemand het gevoel heeft los te raken van zichzelf. Dit heet depersonalisatie. Daarnaast kan sprake zijn van derealisatie. Dan lijkt de bekende omgeving vreemd. In een dissociatieve toestand weet iemand niet goed wat echt is en wat niet. Verpleegkundigen hebben een belangrijke rol bij het observeren van deze toestand en het inzetten van passende interventies.
Lees het artikelOesofaguscarcinoom
Oesofaguscarcinoom is een oncologische aandoening. De aandoening is veelal gerelateerd aan roken en/of overmatig alcoholgebruik en heeft een slechte prognose met een hoge mortaliteit. Oesofaguscarcinoom kan curatief behandeld worden met neoadjuvante chemoradiatie en/of chirurgie, maar in veel gevallen is curatie niet meer mogelijk en volgt een palliatieve behandeling. De complexe zorg voor patiënten met een oesofaguscarcinoom wordt verleend door een multidisciplinair team, waarin...
Lees het artikelVerslavingskunde tweeluik; deel 1
Wat is verslaving precies? Is het een ziekte? Of een keuze? De verslaafde doet het immers zelf: hij spuit heroïne, gokt dwangmatig of maakt de dagelijkse gang naar de kroeg. Wat zijn kenmerken van verslaving? en Hoe kan verslaving fysiologisch en psychisch verklaard worden? In deze eerste bijdrage van dit tweeluik wordt een algemeen beeld geschetst van verslavingskunde: wat is er specifiek aan verslaving en verslavingsgedrag en hoe gaat een verpleegkundige hiermee om. In het...
Lees het artikelPassende zorg voor transgender personen met LVB
De afgelopen jaren is er een toename in zichtbaarheid van transgender personen met een licht verstandelijke beperking (LVB). Steeds vaker komt de reguliere zorg voor mensen met een verstandelijke beperking in aanraking met ondersteuningsbehoeften op het gebied van gender. In het eerder gepubliceerde artikel over genderdiversiteit in NA-GGZ leest u meer over dit thema. Hoe u als verpleegkundige of als verpleegkundig specialist ondersteuning kunt bieden aan deze specifieke groep, leest u in...
Lees het artikelWerken met de International Classification of Functioning
In dit artikel wordt beschreven hoe verpleegkundigen het zelfmanagement van patiënten kunnen bevorderen door het toepassen van de International Classification of Functioning (ICF) binnen het klinisch redeneerproces. Door met behulp van de ICF het functioneren in kaart te brengen en de krachten en klachten inzichtelijk te maken, worden gegevens verzameld om tot een verpleegkundige diagnose te komen. Daarnaast wordt in dit artikel stilgestaan bij het belang van classificeren door...
Lees het artikelDe-escalatie: meer dan een interventie!
De-escalatie, uitgevoerd als alleen een ‘interventie’, schiet vaak tekort. Het draagt het risico in zich een onderdeel te worden van de verder reactieve, beheersmatige praktijk. De-escalatie is meer dan een interventie: het vraagt iets van de cultuur van de organisatie, alsmede van de kennis, attitude en vaardigheden van de professional.
Lees het artikelLike a COMET: Competitive Memory Training
Ieder mens denkt wel eens negatief over zichzelf, dat hoort bij het leven. Wanneer deze gedachten overwegend negatief zijn, kunnen ze mensen belemmeren in hun functioneren. Zo kan het zijn dat mensen bijvoorbeeld geen relaties aan durven te gaan, of niet durven te solliciteren, omdat ze ervan overtuigd zijn dat zij toch niet zullen slagen. Soms resulteert dit in bijvoorbeeld de overtuiging een mislukkeling te zijn. In dat geval kan er sprake zijn van een negatief zelfbeeld. Dit is voor veel...
Lees het artikelEen wond die niet dichtgaat
Een slecht genezende wond kan het onverwachte gevolg van zelfbeschadiging zijn. Dan lopen somatische en psychiatrische zorg ineens door elkaar. Voorkomen moet worden dat onbekendheid met het andere specialisme tot meer schade leidt. Aan de hand van een somatische casus wordt geschetst hoe dit proces kan verlopen. Het doel van dit artikel is de kwaliteit van zorg aan psychiatrische patiënten met een wond te optimaliseren.
Lees het artikelDwangvoeding bij ernstige anorexia nervosa
Dwangvoeding bij patiënten die lijden aan ernstige anorexia nervosa en als gevolg hiervan in een somatisch bedreigde toestand raken, is een complex fenomeen op medisch psychiatrische units (MPU). Er valt veel te vinden, zeggen en schrijven of dwangvoeding toegepast moet worden in de behandeling. Soms lijkt er echter geen keuze en doe je als behandelaar alles om je patiënt in leven te houden. Als dwangvoeding dan toch geïndiceerd blijkt, zijn er diverse methoden en technieken...
Lees het artikelComplex klinisch redeneren
Op diverse werkplekken blijkt behoefte en noodzaak om op een efficiënte manier informatie te raadplegen over het proces van complex klinisch redeneren en hoe dit toe te passen in de praktijk. Dit artikel beoogt praktisch te ondersteunen bij het complex klinisch redeneren binnen het expertisegebied van de verpleegkundig specialist GGZ. Hierbij wordt gebruikgemaakt van praktische instrumenten en tekstformats, zoals de ICF, NANDA, NOC en NIC. Het gebruik van ICF, NANDA, NOC en NIC is in de...
Lees het artikelOverbelasting van mantelzorgers
Komt u als verpleegkundige, verzorgende of verpleegkundig specialist in aanraking met mantelzorgers, in de wijkzorg, het ziekenhuis, de zorginstelling, de arbodienst of op school? De richtlijn Mantelzorg geeft verpleegkundigen, verzorgenden en verpleegkundig specialisten handvatten om mantelzorgers tijdige en passende ondersteuning te bieden en daarmee overbelasting van mantelzorgers te signaleren, te voorkomen of te verminderen. De richtlijn is beschikbaar op...
Lees het artikelEsketamine bij therapieresistente depressie
Voor patiënten met therapieresistente depressie die niet hebben gereageerd op minstens twee soorten antidepressieve medicijnen en een augmentatiestrategie (middelen toevoegen die een extra effect op de medicatie als doel hebben) met lithium of een antipsychoticum, is er een mogelijkheid voor behandeling met esketamine neusspray. In dit artikel gaan we onder andere in op de werking van esketamine, de indicatie om het middel te gebruiken, de praktische stappen bij het starten met de...
Lees het artikelEigen Regie en Herstel
Eigen Regie en Herstel (ERH) is erkend als goed onderbouwde langdurige GGZ-interventie. De methodiek is sinds eind 2018 weer in het publieke domein beschikbaar. De training ondersteunt mensen met een ernstige psychiatrische aandoening (EPA) bij het opbouwen van een bestaan, ondanks het voortbestaan van klachten. De werkboeken zijn recent aangepast aan de nieuwste inzichten met betrekking tot herstel.
Lees het artikelGezond in lichaam en leefstijl
De lichamelijke gezondheid van patiënten met een ernstige psychische aandoening (EPA) verdient veel aandacht. Zij hebben een sterk verhoogd risico op verschillende lichamelijke aandoeningen. Verpleegkundigen, verpleegkundig specialisten en andere hulpverleners kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan een betere lichamelijke gezondheid van deze patiënten. Dit artikel beschrijft hoe hieraan systematisch kan worden bijgedragen door de inzet van e-health.
Lees het artikelZelfmanagementeducatie bij bipolaire stoornissen
Zelfmanagementeducatie bij een bipolaire stoornis is een complexe interventie, die vraagt om een subtiel samenspel van afstemming tussen zorgverleners, patiënten en naastbetrokkenen. Hoe begeleidt u dit leerproces als verpleegkundige in een triade? Zelfmanagementeducatie biedt patiënten en naastbetrokkenen hoop om de regie over het eigen leven terug te winnen, ondanks de lichamelijke en de psychosociale gevolgen van een bipolaire stoornis.
Lees het artikelStatistische basisbegrippen
Het implementeren van nieuwe interventies in de verpleegkundige praktijk vraagt naast vaardigheden gericht op planning en organisatie, begrip van verplegingswetenschappelijk onderzoek. Verplegingswetenschappelijk onderzoek kan plaatsvinden met verschillende typen designs, waarbij iedere opzet zijn eigen kenmerken heeft. Interventieonderzoek is waarschijnlijk het meest relevant voor de verpleegkundige praktijk. Daarom worden in dit artikel de belangrijkste begrippen en effectmaten uit...
Lees het artikelMondzorg bij mensen met een psychotische stoornis
De zorg voor een goede mondgezondheid bij mensen met psychotische symptomen is onontbeerlijk en zou een vast onderdeel moeten zijn binnen de integrale zorgverlening rond om mensen met een psychotische stoornis. Hiervoor zijn geen concrete vastomlijnde richtlijnen, protocollen of interventies ontwikkeld en er is weinig systematische aandacht voor. Goede kennis van zaken, overzicht, proactiviteit, zorgvuldige regie, verantwoordelijkheid en multidisciplinaire afstemming zijn essentieel om...
Lees het artikelMoeilijke patiënt of moeilijke begeleiding?
Mohammed werd opgenomen met letsel aan de frontaalkwab na een ongeval. Hij was onrustig en gedroeg zich agressief. Door een continue ontslagwens bleek hij niet te handhaven op een verpleegafdeling en belandde in 5-punts fi xatie op de intensive care. Na enige tijd werd hij overgeplaatst naar de Psychiatrisch Medische Unit (PMU). Door de structuur die hem geboden werd en het feit dat hij er niet kon weglopen was hij daar te handhaven. De bejegening op een PMU is meer gericht op samenwerking...
Lees het artikelBehandeling bij chronische depressie; CBASP
Er is een specifieke behandelvorm ontwikkeld voor patiënten met een chronische depressie: het Cognitive Behavioral Analysis System of Psychotherapy (CBASP). Deze behandeling wordt in het Universitair Psychiatrisch Centrum van het UMC in Groningen gegeven. De verpleegkundige discipline speelt hierin een belangrijke rol. De verpleegkundigen zijn opgeleid als cognitief-gedragstherapeutisch werkers en voeren gezamenlijk met een gezondheidszorgpsycholoog de groepsbehandeling uit. Daarnaast...
Lees het artikelConversiestoornis
De conversiestoornis begint langzaam maar zeker uit de hoek van onbegrip en afwijzing te komen. In de lange geschiedenis van de onbegrepen uitvalsverschijnselen is de stoornis getooid met diverse namen en verklaringen. Hiervan is de term hysterie, afgeleid van de dwalende baarmoeder door het gefrustreerde lichaam, nog het meest bijgebleven. Hysterie heeft in de loop der jaren de bijklank van aanstellen en theater gekregen. De mensen die door onbegrepen uitvalsverschijnselen getroffen werden,...
Lees het artikelTuberculose
Volgens cijfers van de WHO (Global Tuberculosis Report, 2015) ontwikkelden in 2014 9,6 miljoen mensen tuberculose en overleden er over de hele wereld 1,5 miljoen mensen aan deze ziekte. Ondanks dat door effectieve opsporing en behandeling wereldwijd het aantal sterfgevallen met 47% is afgenomen, is tuberculose de infectieziekte waaraan de meeste mensen wereldwijd overlijden. In de eerste helft van de vorige eeuw was tuberculose ook in Nederland nog een volksziekte. Inmiddels behoort...
Lees het artikelChronische pijn in de ggz
Pijnklachten komen veel voor bij patiënten met een depressieve of angststoornis. Deze pijnklachten beïnvloeden de behandeling op een negatieve wijze, waardoor het belangrijk is de pijnklachten goed te behandelen. Diverse methoden zijn hiervoor beschikbaar, zoals Problem Solving Treatment, cognitieve gedragstherapie, Eye Movement Desensitization And Reprocessing, en medicatie. Deze behandelvormen, of onderdelen daarvan, staan ook een verpleegkundige ter beschikking om er gebruik van...
Lees het artikelEpilepsie met focus op psychische en psychiatrische comorbiditeit
Epilepsie is een neurologische aandoening met diverse uitingsvormen, onder andere afhankelijk van de plaats van de storingen in de hersenen. De symptomen van de aanvallen die daardoor ontstaan kunnen uiteenlopen van geen tot een korte afwezigheid, zonder of met motorische bewegingen, verwardheid, en bewusteloosheid bij aanvallen die gepaard gaan met vallen, stijfkramp en schokken. Medicatie, anti-epileptica (AE), kan helpen de aanvallen te verminderen of te stoppen. De gevolgen van de...
Lees het artikelMet de beste bedoelingen...
Voor velen is en blijft het medisch beroepsgeheim een lastig onderwerp. Zeker in een tijd dat het beroepsgeheim steeds meer onder druk staat en zorginstanties bijvoorbeeld verplicht worden om medewerking te verlenen bij het verstrekken van medische gegevens over de patiënt ten behoeve van de financiering van de zorg. Ook in de praktijk is het voor de verpleegkundige lastig te beoordelen, wanneer wel en wanneer geen informatie mag worden verstrekt aan derden of externe instanties....
Lees het artikelHulp bij zelfdoding in de GGZ
Psychiatrische patiënten kunnen op basis van ondraaglijk en uitzichtloos psychisch lijden in aanmerking komen voor hulp bij zelfdoding. In 2013 waren er 42 psychiatrische patiënten die hulp kregen bij zelfdoding, in 2014 waren dit er 41. In de jaren ervoor waren het er nooit meer dan 14. Beslissingen inzake hulp bij zelfdoding in de psychiatrie behoren tot het domein van de psychiater, maar de zorg en begeleiding van patiënten in een traject van hulp bij zelfdoding liggen...
Lees het artikelLeefstijlinterventies in de ggz: een zorg voor verpleegkundigen
Mensen met een ernstige psychiatrische aandoening hebben door een ongezonde leefstijl en de bijwerkingen van de psychofarmaca een verhoogde kans op somatische klachten en ziekten. Wat de leefstijl betreft, is er vaak sprake van een ongezond voedingspatroon, inactiviteit, veel roken en middelenmisbruik. Leefstijlinterventies hebben als doel de patiënt te bewegen tot gezonder leefstijlgedrag. In dit artikel beschrijven we drie voorbeelden van leefstijlinterventies voor mensen met een...
Lees het artikelNiet farmacologische interventies bij slaapproblemen in de verslavingszorg
Bij het aanpakken van slaapproblemen is het van belang een goed beeld te krijgen van de in stand houdende factoren van slaapproblemen, zodat een brede focus kan worden gekozen bij het inzetten van interventies. De ICF (International Classifi cation of Functioning) vormt een goed hulpmiddel om zicht te krijgen op de gehele context. Deze context is van belang, omdat slaapproblemen veel negatieve gevolgen hebben op lichamelijk, psychisch en maatschappelijk gebied. Dit sluit aan bij de...
Lees het artikelECT bij resistentie clozapine
In Nederland zijn 13.000-21.000 patiënten met schizofrenie clozapineresistent. Deze patiënten zijn niet goed te behandelen met antipsychotica en ook een aanvullende behandeling met clozapine biedt geen uitkomst. Zij blijven ondanks deze behandelingen last houden van positieve (o.a. hallucinaties, wanen), negatieve (o.a. verlies van motivatie, affectvervlakking) psychotische symptomen en cognitieve symptomen (o.a. verminderde aandacht en concentratie),...
Lees het artikelDiagnostiek volgens de DSM 5
GGZ-verpleegkundigen hebben kennis nodig van medisch diagnostische categorieën voor het stellen van verpleegkundige doelen op het gebied van omgaan met gezondheidsproblemen en het functioneren in de context van de ziekte. Het is daarom interessant om na te gaan welke verandering de invoering van DSM 5 meebrengt voor de verpleegkundige beroepspraktijk.
Lees het artikelAlcoholverslaving bij ouderen
In dit artikel wordt de complexiteit om ouderen te diagnosticeren en te behandelen beschreven door het samengaan van problemen of klachten op verschillende terreinen en door de overlap tussen ouderdomsklachten en alcoholgerelateerde klachten. Juist bij dergelijke complexe problematiek kan intensieve samenwerking tussen verschillende disciplines een grote meerwaarde hebben. Het verpleegkundig klinisch redeneerproces wordt beschreven vanuit de rol van de verpleegkundig specialist ggz.
Lees het artikelDe zorgkaart
De Wet verplichte ggz (Wvggz) is 1 januari 2020 in werking getreden. Hij vervangt de Wet bijzondere opnemingen psychiatrische ziekenhuizen (Wet Bopz), waarvan de rechterlijke machtiging (RM) en de inbewaringstelling (IBS) deel uitmaakten. De Wvggz regelt de rechten van mensen die te maken hebben met verplichte zorg vanwege een psychische aandoening.
Lees het artikelAvoidant/Restrictive Food Intake Disorder (ARFID)
Selectief eetgedrag (‘picky eating’) komt veel voor bij kinderen (14% tot 50%), maar ook bij volwassenen. Wanneer dit verergert en tot lichamelijke problemen en/of problemen in het psychosociaal functioneren leidt, spreken we van een vermijdende/restrictieve voedselinnamestoornis oftewel ARFID (avoidant/restrictive food intake disorder). De stoornis is voor het eerst opgenomen in de DSM-5. Evidentie is daarom nog beperkt. In dit artikel worden de reeds bestaande...
Lees het artikelTraumatische rouw
In deze gevalsbeschrijving staat de behandeling van een vluchteling met traumatische rouw centraal. Als interventie is de beknopte eclectische psychotherapie voor traumatische rouw (BEP-TR) uitgevoerd door de verpleegkundige in opleiding tot specialist. De behandeling resulteerde in een duidelijke klachtenvermindering en herstel van functioneren.
Lees het artikelNonviolent Crisis Intervention
Nonviolent Crisis Intervention (NCI) van het Crisis Prevention Institute (CPI) is een evidence-based practice die ontwikkeld is om professionals te trainen in het veilig omgaan met angstig, vijandig of agressief gedrag van patiënten. De methode werd in 2012 geïntroduceerd in het UMC Utrecht. De training heeft als doel agressie te voorkomen en het risico op trauma en letsel van zowel de patiënt als de professional te minimaliseren. Preventieve en de-escalerende technieken...
Lees het artikelSamen beslissen bij biopsychosociale complexiteit
Het in kaart brengen van biopsychosociale complexiteit in combinatie met shared decisionmaking (SDM) is leidend in de behandeling van een patiënt met een aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD), een autismespectrumstoornis (ASS) en een stoornis in het gebruik van middelen.
Lees het artikelTrichotillomanie en excoriatiestoornis
Trichotillomanie en excoriatiestoornis zijn het overmatig haren uittrekken en huidpulken, waarbij er sprake is van lijdensdruk en beperking van het sociale of beroepsmatige functioneren. Het haren trekken of huidpulken begint vaak in de adolescentie. Aanvankelijk wordt het ervaren als normaal/niet hinderlijk gedrag, maar door het herhaaldelijk optreden ervan wordt het een ongewenste gewoonte. Mensen zoeken vaak pas hulp als het gedrag nadelige gevolgen heeft of het als oncontroleerbaar wordt...
Lees het artikelVeilig gebruik van het risicovolle lithium
Lithium is een geneesmiddel dat wordt toegepast bij bipolaire stoornissen. Aan het gebruik van lithium is een aantal nadelen verbonden, waaronder de bijwerkingen, interacties met andere geneesmiddelen en de kans op een overdosering. Lithium is een middel met een smalle therapeutische breedte, waardoor relatief snel een gevaarlijk hoge bloedspiegel, oftewel intoxicatie, kan ontstaan. Het herkennen van bijwerkingen en de symptomen van een intoxicatie en op de hoogte zijn van de risicofactoren...
Lees het artikelBehandelmogelijkheden voor antisociale persoonlijkheidsproblematiek
Veel behandelaren vinden patiënten met antisociale persoonlijkheidsproblematiek lastig om te behandelen. Mede hierdoor krijgen deze patiënten minder toegang tot de GGZ. Dit is een gemiste kans, omdat er met behandeling meer mogelijk is dan vaak gedacht wordt en zo zowel deze patiënten als hun omgeving kunnen worden geholpen. Verpleegkundigen en de verpleegkundig specialist (VS) kunnen hierin een belangrijke rol spelen.
Lees het artikelMonitoren van alcoholonthouding
Bij alcoholonthouding kunnen complicaties optreden. De Clinical Institute Withdrawal Assessment for Alcohol Scale, revised version (CIWA-Ar) is een gevalideerde beoordelingstool met tien items die gebruikt kan worden om de ernst van alcoholonthouding te kwantificeren en om cliënten te monitoren die met onthoudingsverschijnselen te maken hebben. Wanneer de mate van onthouding duidelijk is, kunnen gerichte interventies worden ingezet om complicaties te voorkomen.
Lees het artikelSeksualiteit na zedendelict bij LVB
In de forensische zorg krijgt emotionele ontwikkeling steeds meer aandacht, maar seksuele ontwikkeling blijft onderbelicht. Voor een effectieve behandeling is het essentieel de achterstand in zowel emotionele als seksuele ontwikkeling bij mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB) die zedendelicten hebben gepleegd, te begrijpen. Verpleegkundige diagnostiek, met aandacht voor kwaliteit van leven, waar seksuele gezondheid deel van uitmaakt, kan het biopsychosociale model in de...
Lees het artikelAanpassingsstoornissen bij patiënten met kanker
Kanker en het krijgen van sombere en angstige gevoelens lijken onlosmakelijk met elkaar verbonden. Patiënten worden geconfronteerd met zware behandelingen, fysieke beperkingen en existentiële vragen. Ook voor familieleden vormt dit vaak een grote belasting. Deze situatie vergt aanpassingen van patiënten en hun omgeving, maar niet iedereen slaagt daar even goed in. In dat geval kan er een aanpassingsstoornis ontstaan, die gepaard kan gaan met (soms ernstige) somberheid, angst...
Lees het artikelSocialemediagebruik in de psychiatrie
Aan de hand van een casuïstiekbeschrijving gaat dit artikel in op de mogelijke gevolgen van socialemediagebruik door mensen met een psychiatrische aandoening. Er worden handvatten geboden om de cliënt te ondersteunen bij gezond socialemediagebruik. Ook worden juridische mogelijkheden voor het beperken van socialemediagebruik bij cliënten uiteengezet.
Lees het artikelAnti-NMDA receptor encefalitis
Anti-N-methyl-D-aspartaat (anti-NMDA) receptor encefalitis is een auto-immuunziekte die voor het eerst werd beschreven in 2007. Hoewel het een zeldzaam ziektebeeld is, moet er wel aan gedacht worden wanneer er sprake is van een atypisch manisch-psychotisch beeld. In dit artikel beschrijven we een patiënt bij wie de diagnose na een langdurige opname kon worden gesteld.
Lees het artikelMiddelengebruik en zwangerschap
Middelengebruik brengt voor vrouwen en hun (on)geboren kindje risico’s mee, voor en tijdens hun zwangerschap. Soms lukt het de toekomstige moeder goed om tijdig te stoppen met het gebruik van schadelijke middelen. Dat lukt echter niet iedereen. Daarom is het belangrijk dat deze vrouwen behandeling daarvoor ontvangen. Soms gaat de benodigde behandeling gepaard met drang en dwang.
Lees het artikelPrivacy in het wijkteam
Door een aantal wetswijzigingen* zijn het geestelijk welzijn en het voorkómen van overlast in de wijk grotendeels de taak van de gemeente geworden. Het gevolg is een drastische omwenteling op het gebied van de gegevensuitwisseling, waardoor het beroepsgeheim steeds meer onder druk komt te staan en de aard van de GGZ-zorg steeds laagdrempeliger is geworden. Hoe kunt u, gegeven dit krachtenveld in de GGZ, zorgvuldig werken? * Per 1 januari 2015 is de Algemene Wet...
Lees het artikelDementie in de SGGZ
Dementie is een neurodegeneratieve aandoening die veel mensen treft. Wanneer ook sprake is van ernstige gedragsproblemen, interactieproblemen, het ontbreken van een steunsysteem en/of psychiatrische comorbiditeit, kunnen behandeling en begeleiding in de SGGZ soms nodig zijn. Bij Parnassia Noord-Holland wordt dit gedaan door DOC-teams (Dementie-Onderzoek en Casemanagement), die zowel de psychiatrische/gedragsproblemen als de dementie behandelen en begeleiding bieden.
Lees het artikelDiagnostiek en behandeling van suïcidaal gedrag
De generieke module Diagnostiek en Behandeling van Suïcidaal Gedrag (DBSG) omschrijft op hoofdlijnen waaraan goede zorg voor patiënten met suïcidaal gedrag moet voldoen. Deze generieke module wordt samen met de multidisciplinaire richtlijn Diagnostiek en Behandeling van Suïcidaal Gedrag uit 2012 gebruikt. In dit artikel ligt het accent op de meest relevante aspecten voor de verpleegkundige beroepsuitoefening: signaleren, inschatten,...
Lees het artikelSomatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK)
Dit artikel richt zich op Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK). Er wordt ingegaan op de defi nitie van SOLK en de aard van de klachten. Ook worden epidemiologie, comorbiditeit en behandeling beschreven. De verpleegkundige/verpleegkundig specialist krijgt handvatten aangereikt voor bejegening en het motiveren voor behandeling van deze patiëntengroep.
Lees het artikelZonder alcohol fris verder
In de verslavingszorg worden steeds meer ouderen aangemeld bij wie sprake is van overmatig alcoholgebruik. Naar verwachting zal dit aantal als gevolg van de vergrijzing de komende jaren nog verder toenemen. Adequate en efficiënte behandelvormen voor deze doelgroep zijn dan ook van groot belang. Naast het reguliere (individuele) aanbod voor volwassenen zijn in Nederland groepsbehandelingen opgezet voor ouderen met overmatig alcoholgebruik. Verslavingszorg Noord Nederland is met de...
Lees het artikelHet Neuman Systems Model
Verpleegkunde is een boeiend maar complex beroep en houdt zich in de dagelijkse praktijk bezig met mensen van wie de gezondheid bedreigd wordt of al verstoord is. Ze probeert de complexe werkelijkheid van de mens te begrijpen. Een theoretisch of conceptueel model, zoals het Neuman Systems Model, helpt om de essentie van ons beroep te benoemen en te omschrijven, zodat het verpleegkundig handelen inzichtelijk gemaakt kan worden. Hierdoor kan het verpleegkundig domein worden afgebakend. Dit...
Lees het artikelWerken met de Utrechtse Somatische Screeningslijst
Hoe signaleer je gezondheidsproblemen bij de complexe doelgroep patiënten met ernstige psychiatrische aandoeningen (EPA), die vaak ook te maken hebben met verslavingsproblematiek? De Utrechtse Somatische Screeningslijst (USS) is speciaal ontwikkeld voor de vaak zorg mijdende EPA-patiënten, die nauwelijks bij de huisarts in beeld zijn. Met de USS kunnen eenvoudig en systematisch somatische aandoeningen in kaart worden gebracht, zodat preventieve maatregelen of behandeling ingezet...
Lees het artikelADHD én bipolair
Het gezamenlijk voorkomen van ADHD en een bipolaire stoornis kan ernstige gevolgen hebben. Vroegherkenning van deze veelvoorkomende combinatie van psychische stoornissen is noodzakelijk, maar dat gebeurt in de dagelijkse praktijk onvoldoende. Stoornisspecifieke behandelrichtlijnen geven daarnaast onvoldoende handvatten voor een passende behandeling. In dit artikel wordt aan de hand van een casus de complexe procesdiagnostiek en totstandkoming van een...
Lees het artikelDepressie
Ruwweg één op de vijf Nederlanders wordt ooit in zijn leven depressief. En wie ooit een depressie heeft meegemaakt,loopt een grote kans opnieuw een dergelijke periode mee te maken.1 Schokkende gegevens, die naast hoge maatschappelijke kosten, vooral veel lijdensdruk voor patiënten met zich meebrengen. Nergens van kunnen genieten, een sombere stemming, de neiging zich terug te trekken uit de sociale omgeving, concentratieproblemen, schuldgevoelens, slaapproblemen, negatief...
Lees het artikelAntipsychotica, terug naar de realiteit
Als je psychotisch wordt, verandert je realiteit. Antipsychotica zijn effectieve medicijnen in de behandeling van een psychose. Alle antipsychotica bezetten in meerdere of mindere mate de dopaminereceptoren in de hersenen. De werking en bijwerkingen kunnen van persoon tot persoon verschillen. Bijwerkingen als bewegingsstoornissen, metabole stoornissen en seksuele bijwerkingen komen het meest voor bij het gebruik van antipsychotica. Er is veel mogelijk in de behandeling van bijwerkingen,...
Lees het artikelWat doet forensische FACT dan anders?
Flexible Assertive Community Treatment (FACT) als organisatiemodel is in steeds meer delen van de wereld bekend. Dit organisatiemodel kenmerkt zich door behandeling op drie aspecten: crisispreventie en -bestrijding, behandeling en herstel. In een FACT-team werken verschillende disciplines. Forensisch FACT verschilt van andere FACT-teams, doordat de nadruk van de behandeling ligt op het voorkomen van delicten en het beschermen van de samenleving, vanuit het...
Lees het artikelBenzodiazepinen
Benzodiazepinen zijn veelgebruikte psychofarmaca. Ze kunnen onder andere worden ingezet bij de kortdurende behandeling van slaapstoornissen, angst- en paniekstoornissen. De farmacokinetische eigenschappen bepalen of een middel geschikter is als slaapmiddel of als anxiolyticum. In de praktijk worden benzodiazepinen vaak chronisch gebruikt. De bijwerkingen vormen niet alleen bij ouderen maar ook bij volwassenen een risico. Het zorgvuldig evalueren van de werkzaamheid en afbouwen en...
Lees het artikelDe ins en outs van insulinetherapie
Bij de behandeling van insuline is het belangrijk om in insulineprofi elen te kunnen denken. Daarbij is het van belang om rekening te houden met de mogelijkheden en situatie van de patiënt. Door toedienen van insuline wordt geprobeerd de fysiologische situatie zo goed mogelijk na te bootsen in het lichaam om het welbevinden van de patiënt te vergroten en de risico’s op complicaties terug te dringen. In de GGZ zorgen sommige psychofarmaca voor gewichtstoename en een grotere...
Lees het artikelVitamine-D-tekorten, een onderbelicht probleem in de ambulante psychiatrie
Vitamine D is van belang voor sterke botten en spieren. Sterke botten worden vanaf de jeugd tot en met ongeveer het 35e levensjaar gevormd. Na het 50e levensjaar verliezen vrouwen gemiddeld 50% van hun botmassa. Bij mannen is dit 20 tot 30%. Daarnaast is vitamine D van invloed op vele andere processen in ons lichaam, zoals het cognitief functioneren van de mens.¹ Een tekort aan vitamine D lijkt een wereldwijd probleem. Vroeger kwam het vooral veel voor in de grote steden en dan met...
Lees het artikelOplossingsgericht werken in de GGZ
In de GGZ groeit de behoefte aan het benadrukken van krachten en mogelijkheden van cliënten. Een van de methoden die daarin voorziet, is de oplossingsgerichte benadering. Lees in dit artikel over de theorie achter de methode en verkrijg inzicht hoe oplossingsgerichte interventies in de praktijk zijn toe te passen. De Oplossingsgerichte Deeltijd behandeling van de Militaire Geestelijke Gezondheidszorg dient hierbij als voorbeeld hoe deze methode kan worden ingezet in de praktijk.
Lees het artikelEen Collaborative Care programma voor patiënten met (ernstige) persoonlijkheidsstoornissen
In dit artikel wordt het Collaborative Care programma toegelicht. Dit programma is ontwikkeld voor de begeleiding en behandeling van patiënten met een ernstige persoonlijkheidsstoornis die langdurig in zorg zijn. Verpleegkundigen vervullen binnen dit CCP een prominente rol.
Lees het artikelDepressie veroorzaakt door een middel
Een depressie kan veroorzaakt zijn door een middel, bijvoorbeeld alcohol. Bij patiënten met depressie en overmatig alcoholgebruik, moet ernstig worden overwogen om eerst het alcoholgebruik te staken en daarna de depressieve klachten te evalueren. Behalve alcohol wordt van meer middelen verondersteld dat ze een depressie kunnen veroorzaken.
Lees het artikelFarmacologische behandeling van pijnlijke diabetische neuropathie
Als complicatie van diabetes is pijnlijke diabetische neuropathie een groeiend probleem in onze samenleving. Dit artikel geeft een overzicht van de huidige behandelingsmogelijkheden van pijnlijke diabetische neuropathie. Er zijn vier groepen geneesmiddelen die een aantoonbaar pijnstillend effect hebben voor neuropathische pijn: antidepressiva, anti-epileptica, slow-release opioïden en lokale medicatie in de vorm van capsaïcinecrème. De behandeling met paracetamol en...
Lees het artikelResource groepen
Binnen de psychiatrie ziet men steeds meer het belang in van het actief betrekken van de patiënten en hun naasten in de opzet en uitvoering van de behandeling. Een veelbelovende methode om dit te bewerkstelligen bij patiënten met ernstige psychiatrische aandoeningen (EPA) is Resource group Assertive Community Treatment (RACT). Door deelname aan de resource groep voert de patiënt in samenspraak met het sociale netwerk en de behandelaars de regie over de...
Lees het artikelHeroïnebehandeling
Vanaf de jaren zeventig van de vorige eeuw is het gebruik van heroïne als drug populair geworden. Een sterke opmars, gestimuleerd door de leveranciers van heroïne, heeft geresulteerd in een zeer populaire drug gedurende een aantal jaren. Het behandelaanbod voor opiaatafhankelijken is door de jaren heen aan ontwikkeling onderhevig geweest, getoetst en vernieuwd. Een van de nieuwste behandelvormen van opiaatafhankelijkheid is de heroïnebehandeling. Doel is de langdurig...
Lees het artikelAlcoholgebruiksruimten in de sociale verslavingszorg
In Nederland zijn de afgelopen jaren bij verschillende instellingen voor verslavingszorg alcoholgebruiksruimten ontwikkeld. In 2011 is er een landelijke richtlijn Alcoholgebruiksruimten verschenen. Hierin worden een theoretisch kader en praktische handreikingen gegeven, aangezien de doelgroep zeer complex is en met meervoudige problematiek kampt.
Lees het artikelAntipsychotica in de behandeling van patiënten met een psychotische stoornis
Behandeling met antipsychotica is een van de belangrijkste interventies in de behandeling van patiënten met een psychotische stoornis. De eerstegeneratie antipsychotica kwam vanaf de jaren vijftig van de vorige eeuw op de markt. Vanaf de jaren negentig kwam de tweedegeneratie antipsychotica op de markt. Antipsychotische medicijnen werken door de dopaminereceptoren (gedeeltelijk) te blokkeren. Daardoor neemt het effect van overmatige dopamineactiviteit af, wat afname van positieve...
Lees het artikelBeslissen doe je samen!
Gedeelde besluitvorming is een begrip dat steeds vaker gebruikt wordt binnen de geestelijke gezondheidszorg. Het is juridisch en ethisch juist om gedeelde besluitvorming toe te passen en het past bij evidence-based practice: wetenschappelijk bewijs, de klinische expertise van de hulpverlener en de expertise, waarden en voorkeuren van de individuele cliënt zijn de basis van zorgverlening. Gedeelde besluitvorming doet recht aan de autonomie van de cliënt en past bij...
Lees het artikelKlinisch redeneren in forensische psychiatrie met de ICF
De prevalentie van ADHD is 3-5% bij kinderen tussen de 4 en 12 jaar. Bij 30 tot 70% blijven de symptomen op volwassen leeftijd bestaan, dat neerkomt op 1% van de totale volwassen bevolking. ADHD is een stoornis waarbij in uiteenlopende situaties een combinatie van hyperactief en overmatig rusteloos, impulsief en ongeconcentreerd gedrag voorkomt. Bij volwassenen met ADHD is er een hoge mate van comorbiditeit, met name...
Lees het artikelClozapine; een bijzonder antipsychoticum
Clozapine is bijzonder effectief voor patiënten met schizofrenie die niet voldoende antipsychotisch reageren op andere antipsychotica. Clozapine heeft bovendien nog andere indicaties. De bijwerkingen bepalen het beperkte gebruik van clozapine, vooral omdat de bijwerkingen extra controles vereisen. Sommige bijwerkingen zijn gevaarlijk. Het meest bekend in die zin is wel de agranulocytose, een tekort aan granulocyten, waardoor de patiënt vatbaar wordt voor infecties, zonder er...
Lees het artikelDiagnostiek en behandeling van de gegeneraliseerde angststoornis
In dit artikel wordt het klinisch redeneerproces beschreven dat gevolgd is in de behandeling van een 77-jarige vrouw die sinds vijf jaar in behandeling is bij de generalistische basis GGZ vanwege een depressieve stoornis. Na intake bij de specialistische GGZ wordt duidelijk dat er sprake is van een gegeneraliseerde angststoornis. Dit artikel laat tevens zien dat door de toepassing van gepersonaliseerde diagnostiek volgens de International Classification of Functioning, Disability and health,...
Lees het artikelOrthorexia nervosa
Steeds meer jonge vrouwen meten zich aan de ‘fitgirls’ in digitale werelden als Instagram, die hun gespierde en slanke lichamen daar tonen. De afgelopen jaren is er toenemend aandacht gekomen voor gezonde voeding en leefstijl. Wanneer dit echter pathologisch wordt en alleen nog het allergezondste wordt gegeten, wordt dit orthorexia nervosa genoemd.
Lees het artikelHoe werken resourcegroepen?
Dit artikel biedt praktische inzichten en tips voor verpleegkundigen om effectief gebruik te maken van het resourcegroepenmodel. Werken met dit model bevordert de eigen regie van cliënten, bevordert triadisch werken (de patiënt, de naaste(n) en de hulpverlener(s) overleggen met elkaar om samen het herstel van de patiënt te ondersteunen) en gezamenlijk herstel van cliënt en naasten. Ontdek hoe dit model de zorg en ondersteuning voor mensen met ernstige psychische...
Lees het artikelKritisch beoordelen RCT
De randomised controlled trial (RCT) is een gerandomiseerd interventieonderzoek en wordt beschouwd als de gouden standaard voor het onderzoeken van het effect van een interventie. Voor het gebruik van een RCT is een kritische beoordeling van de validiteit, resultaten en toepasbaarheid essentieel. In dit artikel wordt een recente RCT uit het domein van de GGZ als voorbeeld gebruikt voor een kritische beoordeling aan de hand van het beoordelingsinstrument van het...
Lees het artikelTerughoudendheid geboden
Het kan gebeuren dat u als verpleegkundige een vriendschappelijke relatie ontwikkelt met een patiënt, of zelfs verliefd wordt. Het is algemeen bekend dat het onderhouden van een persoonlijke relatie met uw patiënt niet is toegestaan gedurende de behandeling van de patiënt. Maar hoe zit dat eigenlijk als de patiënt eenmaal is ontslagen? En waar kunt u die regels vinden?
Lees het artikelHepatitis C, the silent killer overwonnen?
Hepatitis C wordt ook wel de silent killer genoemd. De diagnose wordt vaak laat gesteld en er kan dan al veel schade zijn aangericht. Een vroege diagnose is van groot belang om complicaties te voorkomen. De afgelopen jaren is er veel veranderd ten aanzien van de behandeling van hepatitis C. Medicatie die nu beschikbaar is, geeft een grotere kans op genezing en kan gezien het gunstigere bijwerkingenprofiel aan meer patiënten worden voorgeschreven. Ook voor patiënten bij wie...
Lees het artikelNSAID's: pijnstillers met gebruiksaanwijzing
Als verpleegkundige ziet u vaak mensen met pijn. U wilt helpen die pijn te verlichten door uw handelen en adviezen, maar in veel gevallen ontkomen mensen niet aan het gebruik van pijnmedicatie. Deze medicijnen worden voorgeschreven door hun arts of als zelfzorgmedicatie gekocht. In dit artikel worden de NSAID's (non-steroidal anti-inflammatory drugs) nader belicht.
Lees het artikelBed op Recept bij Borderline
Steeds meer verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten willen promoveren. Zij doen onderzoek, publiceren artikelen in wetenschappelijke vakbladen, schrijven een proefschrift en verdedigen hun bevindingen in het openbaar. Promoveren is geen doel op zichzelf, want het is de bedoeling dat het resultaat van het onderzoek uiteindelijk bijdraagt aan betere zorg. In dit artikel beschrijft verpleegkundige Marjolein Helleman hoe haar promotietraject tot nu toe verliep.
Lees het artikelKOP-model
Vanaf 2014 krijgen cliënten met een chronisch psychiatrische aandoening – die hun behandeling binnen de gespecialiseerde ggz stabiel hebben afgerond – begeleiding in de generalistische basis-ggz. Traditioneel worden in de basis-ggz ‘eenmalige’ psychische klachten kortdurend behandeld. Dit gebeurt vaak volgens het kop-model: klachten = omstandigheden x persoonlijke stijl. Door toepassing van het kop-model verwerven cliënten stapsgewijs handvatten om tot...
Lees het artikelChronisch alcoholmisbruik bij mensen met een licht verstandelijke beperking
De scheidslijn tussen eigen autonomie en bestwil is bij mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB) en chronisch overmatig alcoholgebruik lastig te trekken. Enerzijds vragen hulpverleners en andere betrokkenen meer mogelijkheden tot ingrijpen, anderzijds wil men ook deze groep ruimte geven eigen keuzes te maken, terwijl de mogelijkheden tot gedwongen ingrijpen beperkt of niet toereikend zijn. Dit artikel gaat in op dit dilemma en de rol van de verpleegkundige hierin. Daarbij komt...
Lees het artikelKlinkt als… maar is het niet; vijf syndromen die lijken op ‘schizofrenie’
Niet ieder cluster van psychotische symptomen rechtvaardigt een diagnose ‘schizofrenie’ zoals beschreven in de dsm-5. Zelfs wanneer we de dsm-criteria zorgvuldig toepassen, komen wij soms ziektebeelden tegen die een andere diagnose rechtvaardigen en daarmee ook een andere behandeling. In dit artikel worden vijf van zulke ziektebeelden beschreven. Achtereenvolgens komen aan bod: het alice-in-wonderlandsyndroom, het incubusfenomeen, de katatonie, muzikale hallucinaties en de...
Lees het artikelMultipele sclerose
Multipele sclerose (MS) is een chronische aandoening van het centrale zenuwstelsel. MS komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen (3 : 1). Er wordt nog steeds onderzoek verricht naar de oorzaken en mogelijke behandeling van MS. In dit artikel leest u enkele resultaten daarvan. Mensen met MS vormen een grote belasting voor de mantelzorger. Voor u als verpleegkundige en verpleegkundig specialist is er een aantal aandachtpunten waarmee u rekening dient te houden.
Lees het artikelObstipatie
‘ Hou uw achterpoortje open, dan kan de dokter naar de duvel lopen ’. Het oude Vlaamse volksgezegde toont het belang dat men door de eeuwen heen hecht aan een goede stoelgang. Het waarschuwt ook voor de problemen die ontstaan wanneer de stoelgang verstoord is. Obstipatie is nog steeds een ondergeschoven kindje in de geneeskunde. Het is een van de ‘u-weet-wel-wat-ikbedoel’ aandoeningen. Het wordt beschouwd als een bekend maar verder vooral triviaal probleem....
Lees het artikelHet diagnostisch traject, van soa-poli tot hiv-diagnose
Soa’s zijn seksueel overdraagbare aandoeningen. Per jaar lopen in Nederland naar schatting ruim 100.000 mensen een soa op. Voorbeelden van soa’s zijn: chlamydia, genitale wratten, herpes genitalis, gonorroe, hepatitis B, syfilis en een infectie met hiv, dat aids veroorzaakt. Soa’s worden overgedragen via sperma, bloed, vaginaal vocht en bij contact van slijmvliezen. Slijmvliezen bevinden zich onder andere in de anus, de penis, de vagina en de mond. Bij de soa-polikliniek...
Lees het artikelEvidenced-based verpleegkunde in de acute psychiatrie is mogelijk
In dit artikel wordt aandacht besteed aan de achtergronden, praktische bruikbaarheid en de uitdagingen bij twee verschillende wetenschappelijk geëvalueerde benaderingen, die van belang zijn voor verpleegkundigen in klinieken voor acute psychiatrie. Het betreft hier effectstudies op twee verschillende domeinen om een crisisperiode met een patiënt veilig en herstelgericht door te komen. Hierbij wordt de focus enerzijds gericht op een systematiek voor frequente kortetermijn...
Lees het artikelClose contact interventions
Een-op-eenbegeleiding is een interventie voor begeleiding van psychiatrische cliënten in een extra beveiligde kamer (EBK).1 In de praktijk werkt het ook ondersteunend voor cliënten in een crisis en kan het destructief gedrag en dwangmaatregelen voorkomen. Er is geen verpleegkundige richtlijn, model of methodiek voor de uitvoering ervan. Hiervoor werd het Close Contact Intervention Model (CCI) ontwikkeld. Dit werd afgeleid van het ‘Behavioral Change Stairway Model’...
Lees het artikelWel of niet melden bij vermoeden van kindermishandeling of huiselijk geweld?
U bent als verpleegkundige verbonden aan een GGZinstelling. Al enige tijd is daar een mevrouw in ambulante behandeling vanwege depressieve klachten en gezinsproblematiek. Vanwege de gezinsproblematiek is ook haar man betrokken in de zorg. Meneer is 38 jaar, mevrouw 32 en ze hebben samen vijf minderjarige kinderen. In het gezin is sprake van dreiging en agressie. Aanvankelijk leek de agressie beperkt tot verbaal geweld, maar er zijn serieuze signalen dat de man zijn vrouw en ook de...
Lees het artikelZelfstigmatisering bij psychische aandoeningen: een barrière in herstel!
De casus in dit artikel laat zien hoe zelfstigmatiserende gedachten het dagelijks leven van iemand met een psychische aandoening negatief beïnvloeden. Behandelinterventies laten tot nu toe een klein tot gemiddeld effect zien. Als verpleegkundige is het van belang om rekening te houden met het grote effect dat zelfstigma kan hebben op iemands herstel op elerlei gebieden. Het is goed om dit te monitoren met bestaande meetinstrumenten op het moment dat zelfstigma...
Lees het artikelFouilleren bij vrijwillige opname?
Als een cliënt vrijwillig is opgenomen in de psychiatrie, hoe ver mag en kun je dan als verpleegkundige gaan om je cliënt tegen zichzelf te beschermen? Mag de cliënt zijn eigen medicatie beheren? Mag de cliënt op zijn kamer scherpe voorwerpen hebben als er een geschiedenis is van automutilatie? Een lastig onderwerp, omdat de cliënt recht heeft op zijn privacy en lichamelijke integriteit.
Lees het artikelPiramide van evidence
Evidence-based practice betekent dat klinische beslissingen het best genomen kunnen worden door klinische expertise te integreren in het beslissingsproces. Dat betekent dat de zorgprofessional zijn kennis op het vakgebied op peil moet houden. Het zoeken naar literatuur en het beoordelen van die literatuur op de aard van het geleverde bewijs behoort tot de competenties van alle zorgprofessionals en dus ook tot die van de verpleegkundige. Voor het zoeken naar onderzoeksliteratuur kunt u...
Lees het artikelLezen van een wetenschappelijk artikel
Werken volgens het principe van evidence-based practice (EBP) houdt in dat er bij keuzes in de zorg rekening wordt gehouden met de expertise van de behandelaar, de voorkeur van de patiënt en het best beschikbare bewijs uit de wetenschap. Om te achterhalen wat het best beschikbare bewijs is, worden de vijf stappen van EBP gevolgd: ask, access, appraise, apply en audit. Het lezen van een wetenschappelijk artikel (bij de stappen access en appraise) vergt echter oefening en...
Lees het artikelYoga als therapie
Steeds meer mensen beoefenen yoga en ook wordt yoga steeds vaker toegepast in een medische setting. Gezien de gunstige effecten van yoga bij een breed scala van psychiatrische en somatische problematiek, lijkt het dat deze lichaamsgerichte benadering gaat uitgroeien tot een veel toegepaste evidence-based complementaire behandelwijze. Wanneer yoga therapeutisch wordt ingezet, vereist dit specifi eke competenties en kwaliteiten van de verpleegkundige.
Lees het artikelRichtlijnen
Multidisciplinaire richtlijnen zijn niet meer weg te denken uit de gezondheidszorg. Richtlijnen ondersteunen evidence-based werken, waarbij de beste beschikbare wetenschappelijke literatuur wordt gecombineerd met de expertise van de professional en de expertise en voorkeuren van patiënten. Richtlijnen staan boven in de piramide van evidence (nog boven systematische reviews), maar dit gaat alleen op als het een richtlijn van goede kwaliteit betreft. Om de methodologische kwaliteit van...
Lees het artikelWie o wie?
Als verpleegkundige in de GGZ komt u veelvuldig met de juridische term ‘wettelijke vertegenwoordiger’ in aanraking. De term beslaat een breed spectrum van diverse (rechts)personen in de directe omgeving van de patiënt of daarbuiten. Het is niet altijd gemakkelijk om in bepaalde situaties, voornamelijk acute, de juiste persoon te vinden die het belang van de patiënt behartigt of die dient te worden geïnformeerd bij keuzes in de behandeling. In dit artikel worden...
Lees het artikelHet crisisontwikkelingsmodel 2.0
Professioneel handelen in het heetst van de strijd; het crisisontwikkelingsmodel doorontwikkeld Het crisisontwikkelingsmodel 2.0 is een uitgebreide versie van het crisisontwikkelingsmodel. Toegevoegd zijn de kennis en observatie van de basisemoties: verdriet en ondraaglijk lijden, woede, angst en verrassing, afschuw, minachting en blijdschap. Zo ontstaat een model voor de analyse van incidenten en het verder verfi jnen van de-escalerende technieken in spanningsvolle situaties. Het biedt...
Lees het artikelMuziek in de GGZ
Muziektherapie wordt sinds begin 1940 ingezet in de behandeling van mensen met psychische en psychiatrische problematiek met als doel klachten te verminderen en te leren deze beter hanteren.Muziektherapie richt zich doorgaans op het positief beïnvloeden van generieke factoren zoals stress, emotieregulatie en sociale interactie. Er is in toenemende mate evidentie voor de inzet van muziektherapie bij mensen met een depressie en bij mensen met depressieve klachten zonder formele...
Lees het artikelPalliatieve zorg voor mensen met EPA
Mensen met een ernstige psychiatrische aandoening (EPA) ontvangen vaak niet de palliatieve zorg die aansluit bij hun zorgbehoeften en die van hun naaste(n). Om dit te verbeteren zijn de Toolkit en bijbehorende training 'Proactieve palliatieve zorg in de GGZ’ ontwikkeld. In dit artikel wordt beschreven wat de Toolkit inhoudt en lichten we de stappen 1 en 2 ervan toe met een casus.
Lees het artikelHoogbegaafdheid in de psychiatrie
Hoogbegaafdheid bespreken in de rubriek ‘ziektebeeld’ roept wellicht weerstand op. Het is namelijk geen ziektebeeld of een DSM-5-classificatie, maar een mate van (intellectuele) capaciteit en bijbehorende persoonskenmerken. Hoogbegaafdheid in het algemeen lijkt geen grotere kans op, maar ook geen bescherming tegen psychiatrische problematiek te geven. 1 In dit artikel wordt duidelijk waarom het belangrijk is hoogbegaafdheid mee te nemen in het diagnostisch en behandelproces.
Lees het artikelLichamelijke klachten bij PTSS
Lichamelijke klachten en zintuigelijke waarnemingen komen regelmatig voor bij de posttraumatische stressstoornis (PTSS). Dit artikel beschrijft de verschillende manieren waarop trauma kan worden opgeslagen. Aan de hand van een casus wordt ingegaan op parallelle opslag en sequentiële opslag uit de structurele-dissociatietheorie.
Lees het artikelEén glas bier is twee bruine boterhammen? Of toch niet?
Ernstig ondervoede patiënten hebben bij het snel (her)starten van voeding een verhoogd risico op het ontwikkelen van het ‘refeeding’-syndroom (RS). Identificatie van risicopatiënten is belangrijk, aangezien vroegtijdige herkenning en preventie het RS zouden kunnen voorkomen. Alcoholafhankelijkheid is een risicofactor voor het ontstaan van RS. Vanwege de mogelijk fatale gevolgen is het belangrijk vóór het (her)starten van voeding te screenen op het risico...
Lees het artikelEerste psychose op latere leeftijd
Maar weinig mensen weten dat een eerste psychose zich op iedere leeftijd kan voordoen. Zo krijgen jaarlijks circa 1.225 mensen van boven de 60 jaar een eerste psychose. Een psychotische stoornis die zich voor het eerst openbaart na het zestigste levensjaar, de zogeheten very late-onset psychosis, ziet er doorgaans anders uit dan een psychose op jongere leeftijd. Diagnostiek en behandeling voor deze doelgroep worden in dit artikel beschreven.
Lees het artikelVervolgstappen proactieve palliatieve zorg
In een eerder artikel introduceerden we de Toolkit en bijbehorende training 'Proactieve palliatieve zorg in de GGZ' en de stappen 1 en 2 ervan. Doel is de palliatieve zorg te laten aansluiten bij de zorgbehoeften van mensen met een ernstige psychiatrische aandoening (EPA) en hun naaste(n). In dit artikel belichten we de stappen 3, 4 en 5 uit de Toolkit.
Lees het artikelApathie
Apathie is een veelvoorkomend probleem bij diverse aandoeningen. Denk bijvoorbeeld aan mensen met de ziekte van Alzheimer of Parkinson, maar ook bij mensen met hersenletsel, een depressie of met schizofrenie. Ondanks de impact van apathie op het leven van patiënten en naasten, blijkt het lastig om het te diagnosticeren en behandelen. Wat is het kernprobleem van apathie, welke gebieden in het brein zijn hierbij betrokken en hoe zouden we apathie misschien beter kunnen meten en behandelen?
Lees het artikelKetamine als antidepressivum
De depressieve stoornis is een van de belangrijkste oorzaken van ziektelast met grote gevolgen voor patiënt en omgeving. Ondanks verschillende behandelmogelijkheden zijn depressies vaak chronisch of recidiverend. Bij een derde van de patiënten werken de huidige behandelmethoden onvoldoende (therapieresistente depressies); daarom is er een grote behoefte aan nieuwe behandelopties. Het onderzoek naar ketamine is daarbij hoopgevend.
Lees het artikelPatiënt met een licht verstandelijke beperking en probleemgedrag
In deze gevalsbeschrijving past de behandelaar integratieve diagnostiek en behandeling toe bij een patiënte met een licht verstandelijke beperking, probleemgedrag en mogelijk een borderlinepersoonlijkheidsstoornis. Onveilige gehechtheid en overvraging bleken belangrijke oorzaken van het probleemgedrag. De meest opvallende uitkomst van de behandeling was een sterke afname in ernst en frequentie van het probleemgedrag.
Lees het artikelLeefstijl bij seizoensgebonden depressie
Biologische ritmes zijn bouwstenen voor het leven. Een verstoord ritme kan leiden tot uiteenlopende klachten en ziekten, lichamelijk en geestelijk. In de wintermaanden is er minder daglicht en mensen die hier gevoelig voor zijn, kunnen (een toename van) depressieve klachten ontwikkelen. Dit artikel geeft handvatten hoe leefstijl kan helpen als terugvalpreventie bij seizoensgebonden depressieve klachten.
Lees het artikelAcceptance and Commitment Therapy
Acceptance and Commitment Therapy (ACT) is de derde generatie gedragstherapie en combineert verschillende therapeutische technieken. Het model van ACT bestaat uit zes zuilen: acceptatie, defusie, mindfulness, het zelf als context, waarden en toegewijde actie. In dit artikel wordt beschreven op welke wijze ACT gericht is op het vergroten van de psychologische flexibiliteit van de cliënt in plaats van op symptoomreductie.
Lees het artikelCOPD
Bij chronic obstructive pulmonary disease (COPD) is er sprake van een rotendeels nietreversibele luchtwegobstructie veroorzaakt door chronische obstructieve bronchitis en/of longemfyseem. Emfyseem gaat gepaard met beschadiging van het longweefsel. COPD wordt veelal veroorzaakt door roken en begint sluipend. De eerste klachten zijn meestal hoesten en het opgeven van sputum. Later treedt kortademigheid bij inspanning op. De kortademigheid leidt tot afname van...
Lees het artikelAnimal Assisted Therapy
De afgelopen jaren is er in de gezondheidszorg steeds meer aandacht gekomen voor het positieve effect op cliënten van een behandeling met de inzet van dieren. Uitgebreid onderzoek heeft dit effect inmiddels aangetoond, waardoor er een groeiende belangstelling voor is ontstaan in de hulpverlening. Wetenschappelijke bronnen vormen de grondslag voor deze bevindingen.
Lees het artikelTransities tussen klinische en ambulante behandeling
Transities tussen klinische en ambulante behandeling zijn risicovol. Gezondheidsrisico’s zijn het risico van heropname, suïcide en (zelf)stigma. Het ontwikkelen van zelfredzaamheid en doelbereidheid kan het zelfmanagement tijdens transitiemomenten verhogen. Met deze uitgangspunten zijn tools voor transities tussen klinische en ambulante behandeling binnen de ouderenpsychiatrie ontworpen, waarbij gezondheidsrisico’s worden beperkt, (zelf)stigma wordt voorkomen en de...
Lees het artikelSysteemtherapie bij persoonlijkheidsproblematiek
Systemisch denken en handelen is een belangrijke aanvulling op de individuele behandeling van persoonlijkheidsproblematiek. De kans op verbetering van de klachten wordt vergroot door het betrekken van partners bij medische problemen. De kwaliteit van de zorg is ons inziens meer gewaarborgd met systemische aandacht voor de cliënt en zijn omgeving
Lees het artikelVertel ik het wel of niet?
Psychische klachten bespreekbaar maken op de werkvloer is in de zorg vaak een taboe en moeilijk. In dit artikel gaat het erover hoe iemand hier voor zichzelf een goede afweging kan maken, wat hierin belangrijk is en wat de voor- en nadelen hiervan zijn. Over een veilig werkklimaat en een mentaal gezonde werkvloer!
Lees het artikelDe risico's van een te grote overstap
De adolescentiefase is een cruciale fase voor de ontwikkeling van kind tot een evenwichtige volwassene. Wanneer een jongere in deze fase te maken krijgt met psychiatrische problematiek, is vroegtijdige, laagdrempelige zorg nodig, gericht op het versterken van de natuurlijke ontwikkeling en het versterken van sociale rollen.
Lees het artikelVerhoogd risico op psychose
In de behandeling van patiënten met een psychotische stoornis wordt gewerkt vanuit het klinische stadiëringsmodel. De eerste fase hierin is de fase van verhoogd risico op het ontwikkelen van een psychotische stoornis. Het is van belang om mensen in deze fase vroegtijdig te detecteren en aan hen gespecialiseerde behandeling aan te bieden, zodat de kans op het daadwerkelijk ontwikkelen van deze ernstige aandoening vermindert van 30% naar 10%.
Lees het artikelHet 'vulnerable child'-syndroom
Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat 27% van de ouders in de wachtkamer van de kinderarts hun kind kwetsbaar vindt, dus ongewoon of toegenomen vatbaar voor ziekten of stoornissen. Opvallend is dat er bij 40% van deze kinderen geen medische reden is om ze als kwetsbaar te beschouwen. De perceptie van kwetsbaarheid komt vaak voort uit eerdere, niet meer actuele medische problemen bij het kind of bij andere familieleden. Deze problemen hebben de ouderlijke beleving van de gezondheid van hun kind...
Lees het artikelZelfbindingsverklaring in de Wet verplichte ggz
In een zelfbindingsverklaring schrijft de cliënt op aan welke vormen van verplichte zorg hij zichzelf bindt als het niet goed met hem gaat en hij noodzakelijke zorg weigert.
Lees het artikelEvaluatie van separaties
Iedere hulpverlener in de GGZ zal het ermee eens zijn dat separatie zoveel mogelijk moet worden teruggedrongen. Toch worden in Nederland nog regelmatig patiënten gesepareerd. In dit artikel worden hun ervaringen besproken aan de hand van evaluaties die na de separatie bij de patiënt werden afgenomen.
Lees het artikelHoe gaat het met de kinderen?
In Nederland hebben ongeveer 577.000 kinderen onder de 18 jaar een ouder met psychische problemen en/of verslavingsproblematiek. Deze kinderen vormen een risicogroep om zelf psychische problemen te ontwikkelen. Ze worden KOPP- of KVO-kinderen genoemd: Kinderen van Ouders met Psychische Problemen of Kinderen van Verslaafde Ouders. Deze kinderen vormen een risicogroep voor het ontwikkelen van KOPP-problemen: psychische problemen, ontwikkelingsproblemen en/of hebben een verhoogde kans...
Lees het artikelSyndroom van Prader-Willi
Onverzadigbare eetlust, behoefte aan structuur, repetitieve handelingen en driftbuien. Deze kenmerken horen bij het Prader-Willi syndroom (PWS). Er wordt pas sinds enkele jaren onderzoek gedaan naar dit zeldzame syndroom. Vanwege de complexiteit en diversiteit in uiting van het syndroom, is het van belang kennis te hebben over de verschillende aspecten van PWS. Deze worden in dit artikel beschreven.
Lees het artikelSociaal Ritme Therapie bij bipolaire stoornis
Een bipolaire stemmingsstoornis wordt gezien als een van de meest belastende psychiatrische stoornissen. Nogal eens heeft de ziekte een chronisch beloop en legt een zware last op cliënten, familieleden en samenleving. Bij medicamenteuze behandeling is het terugvalpercentage hoog en wordt volledige stabilisatie niet altijd bereikt. Door Sociaal Ritme Therapie kan inzicht worden verkregen in het biosociale ritme en uitlokkende factoren voor de stemmingsinstabiliteit. Contragedrag, externe...
Lees het artikelEuthanasie en suïcidaliteit
Bij euthanasie of hulp bij zelfdoding faciliteert een arts een patiënt bij het uitvoeren van een zelfgekozen dood. Tegelijk willen we in de GGZ suïcidale patiënten beschermen voor een zelfgekozen dood. Suïcidaal gedrag komt veel voor en is een complex probleem. In Nederland hebben naar schatting jaarlijks 410.000 mensen gedachten over suïcide. 94.000 mensen doen een suïcidepoging. In 2020 werden 88 patiënten geëuthanaseerd op basis van een...
Lees het artikelZorgbehoeften van patiënten met verslaving en ASS
Om evidence-based interventies te ontwikkelen voor patiënten met verslaving en ASS, is eerst meer kennis nodig over hun specifi eke zorgbehoeften. Patiënten met verslaving en ASS beschrijven dat zij in een vicieuze cirkel terechtkomen. Deze vicieuze cirkel bestaat uit het omgaan met symptomen van ASS door middel van middelenmisbruik, waardoor de symptomen van ASS verergeren.
Lees het artikelDe persisterende waarneemstoornis door hallucinogenen
De persisterende waarneemstoornis door hallucinogenen (hallucinogen persisting perception disorder; HPPD) is een relatief onbekende aandoening, waarbij herbelevingen of flashbacks optreden na een periode van gebruik van drugs. 1 LSD is het meest bekende voorbeeld, maar de flashbacks kunnen ook voorkomen na gebruik van ketamine, paddo’s, XTC of cannabis (tabel 1). 2,3,4 De symptomen worden beschreven als repercepties van visuele symptomen die optraden tijdens het gebruik van het...
Lees het artikelWellness Recovery Action Plan
Wellness Recovery Action Plan (WRAP) is een zelfhulpinstrument dat voor iedereen geschikt is. Het is ontstaan uit en geworteld in de principes van zelfbepaling en herstel van welbevinden. Deelnemers hebben minder behoefte aan reguliere zorg en maken hiervan minder gebruik. Ze ervaren met WRAP minder psychische klachten, een groter gevoel van hoop en een toegenomen kwaliteit van leven.
Lees het artikelKR8 zet psychosegevoelige mensen weer in hun kracht
KR8® (spreek uit: ‘KRACHT’) is een herstelgericht programma, dat deel uitmaakt van behandeling binnen de ambulante GGZ/FACT. KR8 is een gestructureerde, methodische interventie met wekelijkse groepsbijeenkomsten en een programmaduur van zes tot negen maanden. Het programma is ontwikkeld voor mensen met een psychosegevoeligheid. Het is een onderdeel van hun behandeling in de specialistische GGZ.
Lees het artikelEigen verantwoordelijkheid verpleegkundig specialist
Een verpleegkundig specialist verzuimt het hemoglobine (Hb) van een patiënte in een verpleeghuis maandelijks te laten controleren. De patiënte moet uiteindelijk naar het ziekenhuis voor een bloedtransfusie. De dochter dient een klacht in bij het regionaal tuchtcollege tegen de verpleegkundig specialist én de specialist ouderengeneeskunde.
Lees het artikelTerugvalpreventie bij angst en depressie
Wanneer patiënten hersteld zijn van een angststoornis of depressie, hebben zij een hoge kans terug te vallen. De onderzoekers ontwikkelden een terugvalpreventieprogramma. De interventie werd aangeboden aan patiënten die eerder behandeling ontvingen voor een angststoornis of depressie in de basis of specialistische GGZ en daarna in volledige of gedeeltelijke remissie waren. De praktijkondersteuner huisarts GGZ (POH-GGZ) begeleidde patiënten bij het volgen van deze interventie....
Lees het artikelAngstig en verslaafd aan lorazepam
Angststoornissen zijn de meest voorkomende psychische stoornissen op latere leeftijd en brengen veel lijdensdruk met zich mee. Een angststoornis is de belangrijkste indicatie voor het gebruik van benzodiazepinen. Van de ouderen gebruikt 12 tot 31% benzodiazepinen. Vrouwen met een angststoornis lopen daarbij het grootste risico op afhankelijkheid. Chronisch benzodiazepinegebruik is slecht behandelbaar bij ouderen vanwege de vaak onderliggende problematiek zoals angst. Dit artikel beschrijft...
Lees het artikelZorgstandaard Leefstijl
Leefstijl kan een belangrijke rol spelen bij het ontstaan, verergeren of verminderen van psychische klachten. Leefstijl omvat verschillende aspecten, die elkaar wederzijds beïnvloeden. Het gaat om aspecten uit ieders dagelijkse routine zoals voeding, slaap, middelengebruik en beweging. Het aannemen en behouden van een gezonde leefstijl kan een belangrijk onderdeel zijn van de preventie en behandeling van psychische klachten. Zorgverleners weten echter niet altijd hoe ze...
Lees het artikelZingeving en spiritualiteit in de psychische hulpverlening
Elk mens stelt zich vragen over de zin en betekenis van het leven. Zeker in periodes waarin het leven als kwetsbaar of pijnlijk wordt ervaren. Ook personen met psychische problemen zien zich geconfronteerd met vragen over zichzelf, hun relaties en over het bestaan. Er kan een gebrek aan het ervaren van zingeving en/of moeite met het hervinden van zingeving ontstaan. Zingeving is een relevant onderwerp in de geestelijke gezondheidszorg (GGZ). Akwa GGZ is in 2020 gestart met de ontwikkeling...
Lees het artikelDe Persoonlijke Antipsychotica Keuzewijzer
Bij mensen met een psychose kan het stoppen van antipsychoticagebruik leiden tot ernstigere psychotische symptomen en vaker een terugval. Gedeelde besluitvorming van cliënten en behandelaars, waarbij de patiënt betrokken wordt bij behandelkeuzes, kan leiden tot betere gezondheidsresultaten. De Persoonlijke Antipsychotica Keuzewijzer is ontwikkeld om cliënten te betrekken bij het maken van een geïnformeerde keuze voor een antipsychoticum.
Lees het artikelBipolaire stoornissen: een overzicht
Bipolaire stoornissen vormen een groep stemmingsstoornissen die zich kenmerken door het afwisselend optreden van manische, hypomanische en depressieve episodes. Het klinisch beeld kan variëren van het hebben van weinig symptomen en goed psychosociaal functioneren, tot continue stemmingswisselingen, restsymptomen en functionele beperkingen. Dit maakt de diagnostiek uitdagend, en vergt van de begeleiding veel creativiteit en flexibiliteit. De belangrijkste twee pijlers van de behandeling...
Lees het artikelRegievoeren onder hoge spanning
De spanning kan soms flink oplopen op een afdeling, soms zo hoog dat een gezamenlijk optreden van meerdere hulpverleners nodig is om de veiligheid van alle betrokkenen te waarborgen. De regievoerder heeft op die momenten een belangrijke rol en kan het verschil maken tussen verdere escalatie en een weg eruit. Over de regievoerder gaat dit artikel. We beschrijven de context, de rol, de taken en werkwijze, de competenties en gaan in op dillema’s. We baseren ons op praktijkervaring, maar...
Lees het artikelZorg voor mensen met een LVB
In de eerste lijn worden mijn collega-verpleegkundig specialisten algemene gezondheid en ik als specialist ouderengeneeskunde regelmatig door de huisarts in consult gevraagd bij mensen die op allerlei terreinen van het leven (bijv. lichamelijk, financieel, in het netwerk) problemen hebben. Naar aanleiding van de in dit artikel beschreven casus besloot ik me in nauw overleg met een arts voor verstandelijk beperkten te verdiepen in de diagnostiek van en de ondersteuningsmogelijkheden voor...
Lees het artikelRijgeschiktheid en psychiatrie
Psychiatrische stoornissen en gebruik van psychofarmaca kunnen van invloed zijn op de rijgeschiktheid. Het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR) gebruikt wettelijk vastgelegde criteria om te bepalen of patiënten met een psychiatrische stoornis hun rijbewijs mogen krijgen of behouden. Dezelfde criteria kunnen door behandelaars gebruikt worden voor een advies aan hun patiënt. De criteria ten aanzien van stemmingsstoornissen en psychotische stoornissen zijn afgelopen jaar...
Lees het artikelADHD en ASS bij volwassenen
De aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD) en autismespectrumstoornis (ASS) zijn niet gemakkelijk uit elkaar te houden en de uiting ervan kan beïnvloed worden door comorbide stoornissen. Onvoldoende (h)erkenning kan leiden tot ernstiger disfunctioneren en een lagere kwaliteit van leven. Daarnaast is er een verhoogd risico op de ontwikkeling van comorbide stoornissen. Door vroegtijdige herkenning van ASS en ADHD is ook vroegtijdige adequate behandeling...
Lees het artikelZelfzorg bij complexe traumagerelateerde stoornissen
Voor mensen met een (complexe) posttraumatische stressstoornis (CPTSS) en/of een dissociatieve identiteitsstoornis (DIS) is zelfzorg niet vanzelfsprekend. Terwijl vele mensen niet hoeven na te denken bij zelfzorg, is het voor deze doelgroep een zeer complexe handeling. Zo bestaat douchen uit: jezelf uitkleden, aanraken en wassen. En tandenpoetsen uit: iets in je mond hebben, wat beweegt en smaakt. Deze handelingen kunnen traumatische herinneringen oproepen, wat regelmatig leidt tot...
Lees het artikelPositieve cognitieve gedragstherapie
Positieve cognitieve gedragstherapie (CGT) is een combinatie van positieve psychologie en oplossingsgerichte therapie. Binnen deze vorm van CGT wordt gebruikgemaakt van al aanwezige krachtbronnen en sterkten. Door meer te doen van wat goed gaat, kan het vertrouwen groeien en kunnen klachten afnemen.
Lees het artikelHet Good Lives Model
Het Good Lives Model (GLM) is ontstaan als een alternatieve benadering voor strafrechtelijke interventies die gebaseerd zijn op het Risk-Need-Responsivity (RNR-)model. Het GLM richt zich op het positieve, op de ervaren levensbehoeften, op de sterke eigenschappen en capaciteiten van de cliënt. Daardoor onderscheidt het GLM zich en is het model een aanvullende methodiek bij het behandelen in de forensische zorg.
Lees het artikelSamenwerking tussen GGZ en gemeente bij multiprobleem casus
Er wordt een casus beschreven van een vrouw met ernstige psychiatrische én sociale problemen. De gemeente heeft na verschillende signalen vanuit instanties, zoals de wijkagent, woningbouwvereniging, sociale dienst en jeugdzorg, een groot gemeentelijk overleg georganiseerd. De behandelaren vanuit de ambulante psychiatrie zijn bij dit overleguitgenodigd. Het doel van dit overleg en de rol, bevoegdheden en mogelijke valkuilen voor de SPV worden beschreven.
Lees het artikelMannen versus vrouwen bij myocardinfarct
Een myocardinfarct bij vrouwen wordt vaak niet herkend door de patiënt of door zorgprofessionals (verpleegkundigen, verpleegkundig specialisten, huisartsen en/of artsen/specialisten in algemene en geestelijke gezondheidszorg). Het niet-herkennen van een myocardinfarct komt niet alleen door de beeldvorming ervan als ‘mannenziekte’, maar ook door de atypische symptomen bij vrouwen. Dit leidt tot vertraging bij het stellen van de diagnose en...
Lees het artikelGrensoverschrijdend gedrag in de GGZ
(Seksueel) grensoverschrijdend gedrag staat volop in de schijnwerpers. In de zorg krijgen het grensoverschrijdende gedrag van cliënten, zoals agressie jegens zorgverleners, en seksueel grensoverschrijdend gedrag tussen collega’s vooral de aandacht. Bij (seksueel) grensoverschrijdend gedrag van zorgverleners naar cliënten denken we vaak dat het bij incidenten blijft. En veroorzaakt wordt door enkelingen. Is dat terecht of is er reden om hier als GGZ meer aandacht aan te...
Lees het artikelFarmacotherapie bij obsessieve-compulsieve stoornis
De obsessieve-compulsieve stoornis (OCS) is een psychiatrische stoornis die gekenmerkt wordt door dwanggedachten (obsessies) en/of dwanghandelingen (compulsies). Obsessies zijn steeds terugkerende gedachten, beelden of neigingen die angst of ongemak veroorzaken. Een voorbeeld hiervan is de gedachte besmet te raken of anderen te besmetten. Compulsies zijn handelingen die steeds maar weer moeten worden uitgevoerd om de angst of onrust van de obsessies ongedaan te maken. Bijvoorbeeld, iemand...
Lees het artikelMethadon: wat kunt u ermee?
Al in 1874 werd door Wright uit morfine het halfsynthetische derivaat ‘diacetylmorphine’ ontwikkeld. In de jaren twintig van de vorige eeuw werd in Duitsland geëxperimenteerd met een pijnstiller die in de Tweede Wereldoorlog de naam Adolpine kreeg. Dit middel werd in de jaren zeventig van diezelfde eeuw geïntroduceerd in de Verenigde Staten onder de naam ‘methadon’ en door Dole en Nyswander ingezet in de behandeling van aan heroïne...
Lees het artikelIntensief Behandelcentrum Jeugd
In 2014 is voor patiënten tussen de 10 en 18 jaar de eerste High & Intensive Care Jeugd (HIC-J) in de kinder- en jeugdpsychiatrie geopend door Universitair Centrum Karakter Nijmegen. De HIC is samen met Intensive Home Treatment Jeugd (IHT-J) onderdeel van het Intensief Behandelcentrum Jeugd (IBC-Jeugd). Bij het IBC-Jeugd werken we met het uitgangspunt ‘beter worden doe je thuis’.
Lees het artikelTerugval te lijf met de Smart Alert
Een stemmingsstoornis is doorgaans niet een eenmalige gebeurtenis, in de meeste gevallen volgt er na een eerste episode na enige tijd een terugval. Om zo’n terugval te herkennen en zo snel mogelijk te kunnen bijsturen, wordt er in de behandeling gebruikgemaakt van een signaleringsplan dat mensen helpt inzicht te krijgen in hun eigen risicofactoren en in interventies die op zo’n moment passend kunnen zijn. Op basis van wetenschappelijke inzichten in deze...
Lees het artikelOntspannen met de VRelax
De VRelax bril is een stress-verlagende interventie die ingezet kan worden in zowel een klinische als een niet-klinische setting. Het gebruik van de VRelax bril zorgt voor een ontspannen effect en kan ingezet worden bij mensen die stress, spanning, angst of psychotische gedachten ervaren.
Lees het artikelMevrouw blijft maar bellen
Mevrouw Jansen (88) belt zo vaak met 112, de huisartsenpost en de thuiszorg, dat de toegang tot zorg voor anderen in gevaar komt. Klinische GGZ-behandelingen heeft ze afgebroken of afgewezen en waarschijnlijk is zij medicatieontrouw. Omdat betrokken zorgprofessionals niet meer weten wat ze met de situatie aan moeten en het zorgsysteem vastloopt, vragen ze een consultatie aan bij het Centrum voor Consultatie en Expertise (CCE).
Lees het artikelErfelijke vormen van mammacarcinoom
Wanneer je te horen krijgt dat je kanker hebt, is de veronderstelling vaak dat je hieraan komt te overlijden. Door de vroege opsporing en de toename aan betere behandelmogelijkheden zijn de overlevingskansen bij veel soorten kanker de afgelopen jaren echter sterk toegenomen. Wist u dat ongeveer 5-10% van veelvoorkomende vormen van kanker, zoals borst- en darmkanker, erfelijk is bepaald? In veel gevallen betreft dit een autosomaal dominante overerving, wat betekent dat de kinderen van de...
Lees het artikelPersonen met verward gedrag
Er is de afgelopen jaren steeds meer aandacht gekomen voor verwarde personen. Dit is een begrip waarover weinig consensus is en waaronder een grote diversiteit aan mensen kan worden geschaard. In één op de vijf gevallen is er sprake van psychiatrische problematiek. Vaak zijn er dan meerdere problemen, zoals psychiatrische symptomen, verslavingsproblematiek en (licht) verstandelijke beperking, veelal gecombineerd met problemen op verschillende levensgebieden zoals schulden en...
Lees het artikelTheraplay® bij verstoorde ouderkindrelatie
Binnen de GGZ is in veel gezinnen de ouder-kindinteractie verstoord geraakt. Theraplay® is een vorm van psychotherapie voor kinderen en hun ouders, gericht op de versterking van hun onderlinge band, het vergroten van de ouderlijke sensitiviteit, het verbeteren van de ouder-kindinteractie, het verbeteren van de emotie- en gedragsregulatie en het verminderen van lichamelijke spanning. Het is een speelse behandelvorm waarbij de gezonde ouderkindinteractie als...
Lees het artikelHerziene meldcode huiselijk geweld
De meldcode Huiselijk geweld en kindermishandeling dateert uit 2013 en is dit jaar door diverse partijen uit het werkveld, waaronder instellingen voor de GGZ en de jeugdhulpverlening, op onderdelen herzien en getest in de praktijk. Vanaf 1 januari 2019 is de herziene meldcode van kracht en wordt van professionals verwacht dat zij (vermoedens van) kindermishandeling en huiselijk geweld altijd melden bij Veilig Thuis.
Lees het artikelAmbulante behandeling in forensische verslavingszorg
Forensische verslavingszorg is de zorg die in een justitieel kader wordt geboden aan mensen met verslavingsproblematiek, vaak in combinatie met andere psychiatrische stoornissen en/of een verstandelijke beperking. Deze behandelingen zijn complex en veelzijdig. De (ambulante) behandeling is gericht op abstinentie, risicomanagement, het bevorderen, behouden of compenseren van de zelfredzaamheid van de cliënt en het voorkomen van delictrecidive.
Lees het artikelGenderdiversiteit in de spreekkamer
De laatste jaren is er in de maatschappij groeiende aandacht voor genderdiversiteit. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie is gender een sociaal-cultureel concept, gebaseerd op de verdeling mannelijk en vrouwelijk. Gender beschrijft hoe gedrag, normen en waarden, relaties, kleding en haardracht in de mannelijke of vrouwelijke categorie vallen. Tegenwoordig zien we in de maatschappij de roep om minder binair denken opkomen. Gender wordt steeds meer gezien als een spectrum waarbinnen...
Lees het artikelSchizofrenie en het brugadasyndroom
Bij patiënten met schizofrenie zijn er geleidingsstoornissen van het hart beschreven die het risico op plotse hartdood vergroten. Onlangs is ontdekt dat een specifi eke hartaandoening vaker lijkt voor te komen bij schizofrenie: het brugadasyndroom. Als een patiënt zowel schizofrenie als het brugadasyndroom heeft, kan een aantal psychiatrische medicijnen beter niet worden voorgeschreven.
Lees het artikelKwalitatief onderzoek, vis of aap?
Kwalitatief onderzoek geeft de onderzoeker de kans om uiteenlopende vragen te beantwoorden. Kwalitatieve methoden zijn onder meer geschikt om theorieën te vormen, doorleefde ervaringen in kaart te brengen en subjectieve fenomenen gedetailleerd te onderzoeken. Dit artikel bespreekt de uitgangspunten van kwalitatief onderzoek, methodologische aspecten en geeft een voorbeeld van kritische beoordeling aan de hand van een wetenschappelijke publicatie.
Lees het artikelFarmacotherapie bij crackverslaving
Uit de Nederlandse CATCH-studie, evenals uit internationale onderzoeken, blijkt dat – mits goed ingenomen – medicijnen met een stimulerende werking betere effecten laten zien met betrekking tot het crack-cocaïnegebruik en dat een agonistische behandeling de toekomst heeft. Bij het toepassen van strategieën voor goede medicatietrouw is er een belangrijke taak voor de verpleegkundig specialist weggelegd.
Lees het artikelAls eten een obsessie wordt
Verslavend gedrag begint over het algemeen met gedrag dat doelgericht wordt opgezocht en als positief wordt ervaren. Nuttigen van voedsel is zelfs noodzakelijk. Wanneer het gedrag escaleert en uitgroeit tot een schadelijke, overmatige en ongewenste gewoonte, kan er sprake zijn van een gedragsverslaving, eetverslaving of eetbuistoornis. Vanwege gezondheidsrisico’s die dat met zich meebrengt, zijn erkenning en behandeling belangrijk.
Lees het artikelBehandeling voor persoonlijkheidsstoornissen: MBT
Mentalisatiebevorderende therapie of Mentalization-Based Treatment (MBT), is een evidencebased behandelmethode ontwikkeld door Bateman en Fonagy voor patiënten met een borderlinepersoonlijkheidsstoornis (BPS). Onderzoek toont aan dat een verbetering van het mentaliserend vermogen leidt tot een reductie van zelfdestructief gedrag en een verbetering van interpersoonlijke problematiek. MBT wordt gegeven door verschillende disciplines binnen de GGZ, onder wie verpleegkundigen.
Lees het artikelAgressief gedrag virtueel aangepakt
Professionals in de geestelijke gezondheidszorg krijgen veelvuldig te maken met agressie op het werk door cliënten, hun partner, familieleden of vrienden. Dit artikel beschrijft hoe u professionals door middel van een rollenspel in een virtuele oefenomgeving kunt voorbereiden op confrontatie met agressie op de werkvloer. Ook wordt duidelijk hoe dit kan bijdragen aan meer bewustwording: door inzicht te krijgen in hoe iemand persoonlijk op een stressvolle situatie...
Lees het artikelCamouflagegedrag bij vrouwen met ASS
Autismespectrumstoornissen (ASS) bij meisjes en vrouwen worden vaak pas laat herkend. Een bekende oorzaak hiervan is dat zij, meer dan jongens en mannen, geneigd zijn om de eigen tekortkomingen in de sociale interactie te camoufleren. Dit doen zij door het gedrag van anderen te kopiëren en zich sociaal wenselijk op te stellen. Hierdoor blijven de kenmerken van ASS bij meisjes en vrouwen vaak lang onopvallend. Camouflagegedrag zorgt echter voor overvraging van zichzelf, hogere...
Lees het artikelLichamelijk onderzoek bij overmatig alcoholgebruik
Overmatig alcoholgebruik pleegt een grote aanslag op het menselijk lichaam. Alcohol kan ernstige somatische complicaties geven zoals leverfalen, schade aan het maag-darmstelsel en cardiovasculaire problemen. Bij lichamelijk onderzoek kunnen somatische complicaties worden opgespoord met inschatting van de ernst, om behandeling van alcoholgerelateerde stoornissen integraal uit te voeren.
Lees het artikelHet gedachterapport
Cognitieve (gedrags)therapie (CGT) is een effectief bewezen vorm van psychotherapie en is breed inzetbaar bij psychische problemen. Het gedachterapport, afkomstig uit de CGT, is een interventie waarmee disfunctionele opvattingen en onderliggende opvattingen opgespoord kunnen worden1 en zodanig beïnvloed worden dat klachten verminderen. In dit artikel wordt het gedachterapport uitgewerkt met ondersteuning van een casus.
Lees het artikelBehandeling van perfectionisme
Perfectionisme neemt de laatste jaren toe en vooral onder jongeren. Het wordt beïnvloed door positieve en negatieve bekrachtiging en kent een samenhang met verschillende psychiatrische ziektebeelden, zoals eetstoornissen, depressie en angststoornissen. Als transdiagnostische factor is het belang van behandeling van perfectionisme evident. Dit artikel verkent de kenmerken en behandelmogelijkheden van perfectionisme.
Lees het artikelCGT bij stoppen met roken
Veel patiënten met psychiatrische problematiek roken. Naast medicatie kan cognitieve gedragstherapie helpend zijn bij stoppen met roken. In dit artikel wordt een beschrijving gegeven van een module Stoppen Met Roken en worden de ervaringen van patiënten weergegeven met deze module.
Lees het artikelPsychotische depressie
Een psychotische depressie is een ernstig ziektebeeld, dat niet altijd wordt herkend en wordt onderscheiden van een unipolaire depressie. Met name de stemmingscongruente psychotische verschijnselen worden regelmatig gemist. Het is van groot belang deze te herkennen om een effectieve behandeling te kunnen inzetten. Door een adequate behandeling en intensieve begeleiding en monitoring kan de aandoening goed behandeld worden. Kennis van het ziektebeeld en het herkennen van de...
Lees het artikelOxycodonverslaving
Het gebruik van opioïden, waaronder oxycodon, is een bewezen effectieve methode in de pijnbestrijding van zowel acute als chronische pijn. Behalve de positieve effecten bij bestrijden van pijn is bekend dat er een verslavingsrisico bestaat bij chronisch gebruik van opioïden en er dus daarmee afhankelijkheid en tolerantie kunnen optreden. In de verslavingszorg wordt de afhankelijkheid van oxycodon als verslavingsprobleem behandeld in samenwerking met de pijnspecialist. In dit...
Lees het artikelStoppen met roken in de GGZ
Er vindt een maatschappelijke verschuiving plaats in de houding ten opzichte van roken. Dit wordt, onder andere, gedreven door de aangifte tegen de tabaksindustrie. Een groot aantal zorgverleners, ziekenhuizen en ook GGZ-instellingen heeft zich achter deze aangifte geschaard. Toch roken veel patiënten en medewerkers in de GGZ. Daarom is het extra belangrijk dat er in deze sector aandacht is voor deze verandering en professionals kennis hebben over...
Lees het artikelVitamine D-tekort bij verslaving
Vitamine D staat de laatste jaren steeds meer in de belangstelling. Gebleken is dat een tekort aan vitamine D vele klachten kan veroorzaken oftewel dat er een relatie is tussen klachten en een tekort aan vitamine D. Waar aanvankelijk verbanden werden gelegd met somatische aandoeningen, wordt er ook steeds meer bekend over de relatie tussen vitamine D-tekort en psychische klachten, inclusief verslaving.
Lees het artikelSuboxone®: Buprenorfine in combinatie met naloxon
Suboxone® wordt ingezet als een substitutietherapie voor de behandeling van patiënten met een afhankelijkheid van opiaten (zoals heroïne en morfine). Suboxone ® bevat twee werkzame stoffen: buprenorfine en naloxon. De behandeling met dit middel wordt ingezet in het kader van een medische, sociale en psychologische behandeling.
Lees het artikelGeweld tegen medewerkers in de GGZ
Agressie en geweld tijdens het werk zijn serieuze bedreigingen voor de gezondheid en het welzijn van medewerkers in de geestelijke gezondheidszorg. Het doel van dit artikel is een algemeen overzicht te geven van de informatie die bekend is over werkgerelateerd geweld in de GGZ en handvatten om nazorg te bieden aan de slachtoffers.
Lees het artikelEMDR bij tinnitus
Voor de behandeling van tinnitus worden verschillende psychologische behandelingen geadviseerd. Eye movement desensitization and reprocessing (EMDR) is pas recent in beeld als mogelijke behandeloptie. In dit artikel wordt het effect van de behandeling met EMDR volgens het pijnprotocol gemeten bij een 70-jarige man met tinnitus. Ook wordt kort weergegeven wat er op dit moment in de medische literatuur bekend is over de effectiviteit van EMDR bij tinnitus.
Lees het artikelTinnitus
Tinnitus is de bewuste ervaring van geluid in een of beide oren, die zich in het brein ontwikkelt. In de meeste gevallen wordt er geen lichamelijke verklaring gevonden voor tinnitus. Mensen die tinnitus waarnemen, voelen zich vaak niet begrepen en niet erkend. In 2019 verscheen de Europese richtlijn A multidisciplinary European guideline for tinnitus: diagnostics, assessment, and treatment. Deze richtlijn heeft tot doel hulpverleners houvast te bieden bij de begeleiding van mensen...
Lees het artikelSlaapproblemen en psychotische klachten
Er bestaat een wederkerige relatie tussen slaapproblemen en psychotische klachten. Niet alleen patiënten met psychotische stoornissen hebben vaker slaapstoornissen, maar slapeloosheid (insomnie) of slaaponthouding (slaapdeprivatie) kan ook psychotische ervaringen of hallucinaties veroorzaken bij psychisch gezonde mensen.
Lees het artikelSchadelijke praktijken: je ziet het pas als je het doorhebt
Geweld in Afhankelijkheid (GIA) is door de serie ‘De kinderen van Ruinerwold’ en de onthullingen van kandidaten van ‘The Voice’ veelvuldig onder de aandacht geweest in de media. Een minder bekende vorm van GIA zijn schadelijke praktijken. Het is van groot belang dat de VS-GGZ schadelijke praktijken herkent en op de juiste manier hierop reageert.
Lees het artikelCommunicatie met verwarde ouderen
Om goed te communiceren met verwarde ouderen, is het belangrijk op hun belevingswereld af te stemmen. Dat betekent afstemmen op het limbische brein; dat is het deel van de hersenen dat gestuurd wordt door emoties. Optimale communicatie is veelal non-verbaal en zal bestaan uit: contact maken, meebewegen en uitnodigen. Creativiteit is daarbij belangrijk evenals het aanpassen van het tempo en het voorkomen van faalervaringen. Als zich gedragsproblemen voordoen, is het aan te raden een...
Lees het artikelAangifte van geweld tegen hulpverleners in de GGZ
Hulpverleners werkzaam in de geestelijke gezondheidszorg worden regelmatig geconfronteerd met geweld. Uit recente studies blijkt dat naar schatting jaarlijks 30 tot 40% van de hulpverleners werkzaam in deze sector het slachtoffer werd van fysiek geweld. Daarmee is de GGZ een van de drie sectoren met het hoogste percentage werknemers die slachtoffer worden van bedreiging, (seksuele) intimidatie en lichamelijk geweld. De gevolgen voor het slachtoffer, de eventuele getuigen en de werkgever...
Lees het artikelDe VS-GGZ in de huisartsenpraktijk
De toegankelijkheid en kwaliteit van de GGZ in Nederland staat onder druk en in toenemende mate doen cliënten met (complexe) GGZ-problematiek een beroep op de huisartsenzorg. De VS-GGZ in de huisartsenzorg is een pionier op het gebied van het verlenen van geestelijke gezondheidszorg in deze setting. Op basis van interviews met professionals wordt inzicht gegeven in de mogelijkheden van de VS-GGZ in de huisartsenpraktijk, de toegevoegde waarde en beïnvloedende factoren.
Lees het artikelMetformine bij antipsychoticagebruik
Gewichtstoename is een vervelende bijwerking die veel voorkomt bij atypische antipsychotica. Deze bijwerking levert risico’s op voor de lichamelijke gezondheid van de patiënt en kan een negatieve invloed hebben op de therapietrouw. In de literatuur wordt sinds enige jaren gemeld dat metformine kan worden voorgeschreven bij antipsychoticagebruik om gewichtstoename tegen te gaan. Dit artikel geeft een beknopt overzicht van de bestaande...
Lees het artikelSomatische screening bij opiaatafhankelijkheid
Bij de behandeling van opiaatverslaving is somatisch onderzoek belangrijk. Methadon is een van de vele medicijnen waarvan bekend is dat dit tot een verlengde QT-tijd (interval dat meetbaar is op een ecg) kan leiden. Ondanks dat het maken van een ecg geen bescherming biedt tegen hartritmestoornissen, wordt een ecg bij methadongebruik in verschillende richtlijnen wel geadviseerd.
Lees het artikelLong COVID en psychische klachten
Een op de acht Nederlanders houdt langdurige klachten na een besmetting met COVID-19. Bij long COVID komen ook vaak psychische klachten als angst en depressie voor. Copingstrategieën kunnen bij long COVID niet effectief blijken, waardoor psychische klachten versterken. Erkenning van de klachten, multidisciplinaire samenwerking in de keten en adequate behandeling kunnen ervoor zorgen dat mensen kunnen herstellen.
Lees het artikelFarmacotherapie bij insomnie
Slaapproblemen komen bij 32,1% van de Nederlandse bevolking voor. Insomnie is de meest voorkomende slaapstoornis uit de groep van zes soorten slaapstoornissen. Vanwege de negatieve gevolgen van insomnie voor het functioneren en de risico’s op ontwikkeling van een somatische en/of psychiatrische aandoening, is behandeling belangrijk. Dit artikel geeft een overzicht van de medicamenteuze en niet-medicamenteuze interventies bij insomnie.
Lees het artikelForensisch werken met het RNR-model
Het Risk-Need-Responsivity-(RNR-)model is de basis van de forensisch psychiatrische behandeling, zowel klinisch als ambulant. Het biedt een op bewijs gebaseerde en effectieve aanpak voor cliënten die risicovol delict gedrag vertonen. Het model analyseert en voorspelt dit gedrag, waardoor een behandeling op maat mogelijk is.
Lees het artikelPost-partumdepressie
Het krijgen van een kind wordt gezien als een blije levensgebeurtenis. Zo’n 10% van de vrouwen ondervindt echter een depressie post partum.1 Hoewel het klinische beeld van post-partumdepressie weinig verschilt van dat van een depressie in andere situaties, zijn er specifieke factoren die van invloed zijn op diagnostiek, behandeling en beloop van deze aandoening voor zowel de moeder als het kind.
Lees het artikelHet beroepsgeheim in de praktijk
Het beroepsgeheim verplicht de hulpverlener te zwijgen over alles wat hij te weten komt in zijn hoedanigheid als hulpverlener. Er zijn vier situaties op grond waarvan een hulpverlener het beroepsgeheim mag en in sommige gevallen zelfs moet doorbreken: er is toestemming van de patiënt, er is sprake van een wettelijk voorschrift, bij een conflict van plichten of in geval van zwaarwegende belangen. Wil een zorgverlener zich beroepen op een conflict van plichten dan dient hij een...
Lees het artikelContact maken als uitgangspunt in vastgelopen behandeling
In de verslavingszorg heeft 60 tot 80 procent van de patiënten een comorbide psychiatrische stoornis. Een van de methoden om de mensen met ernstige dubbele problematiek te behandelen is de Integrated Dual Disorder treatment (IDDT).
Lees het artikelZorgbehoeftegericht werken in de Jeugd-GGZ
Binnen de Jeugd-GGZ is vaak sprake van therapieontrouw, no-shows en vroegtijdige uitval. Zorgbehoeftegericht werken biedt kansen om de werkrelatie tussen patiënt en zorgverleners te versterken en de hiervoor genoemde problemen te verminderen. Binnen het zorgbehoeftegericht werken wordt de focus gelegd op het begrijpen van de problemen op de verschillende levensgebieden van de patiënt en diens ervaren zorgbehoeften.
Lees het artikelNSAID’s en lithium: een potentieel gevaarlijke combinatie
Lithium is het voorkeursmiddel bij een bipolaire stoornis.1,2 Non-steroidal anti-inflammatory drugs (NSAID’s), zoals ibuprofen, diclofenac en naproxen, zijn veelgebruikte pijnstillers die door specialisten kunnen worden voorgeschreven, maar ook vrij verkrijgbaar zijn via de drogist of in een enkel geval zelfs bij de supermarkt. De combinatie van lithium en een NSAID is potentieel levensgevaarlijk door de mogelijke spiegelverhoging van lithium door het NSAID.
Lees het artikelPsychiatrie en rookvrij-beleid
Nederlandse zorginstellingen willen in 2025 rookvrij zijn. Het percentage rokers ligt onder psychiatrische patiënten veel hoger dan in de algemene bevolking. Medisch Spectrum Twente (MST) heeft sinds mei 2020 een rookvrij-beleid. Professionals werkzaam op de afdeling Psychiatrie lopen hierbij tegen problemen aan. De therapeutische aanpak van roken lijkt onvoldoende een onderdeel van de behandeling binnen de psychiatrie in het algemeen. Ook op de afdeling Psychiatrie van MST lijkt...
Lees het artikelSuïcidaliteit uit de taboesfeer
In dit artikel wordt beschreven wat suïcidaal gedrag is, hoe het ontstaat en welke indicatoren er zijn. De multidisciplinaire richtlijn Diagnostiek en behandeling van suïcidaal gedrag (2012) beveelt de CASE-methodiek aan om de suïcidaliteit op structurele wijze te inventariseren en de belangrijkste risico- en beschermende factoren in kaart te brengen.
Lees het artikelIndividuele Plaatsing en Steun (IPS)
Mensen met ernstige psychische aandoeningen ervaren vaak moeilijkheden bij het verkrijgen en behouden van regulier werk. Individuele Plaatsing en Steun (IPS) is een effectief bewezen methode, waarbij wordt gewerkt vanuit de wensen en mogelijkheden van de cliënt. De IPStrajectbegeleider begeleidt de cliënt naar een werkplek en traint naar aanleiding van concrete werkervaringen.
Lees het artikelSlaapapneu in de GGZ
Het maken van voldoende slaapuren wil niet altijd zeggen dat de uren die geslapen worden van dusdanige kwaliteit zijn dat zij de (geestelijke) gezondheid van de persoon bevorderen. Dit wordt vooral zichtbaar in het ziektebeeld dat obstructieve slaapapneu (OSA) genoemd wordt. In dit artikel wordt besproken hoe slaapapneu in de GGZ kan worden herkend en behandeld.
Lees het artikelWelk standaardonderzoek is zinvol bij een eerste psychose op latere leeftijd?
Een eerste psychose wordt ook door hulpverleners vaak geassocieerd met een jonge leeftijd, vaak de vroege adolescentie. Als een eerste psychose op latere leeftijd voorkomt, is goede diagnostiek vaak een puzzel. Dit artikel beschrijft de oorzaken en de manier waarop aanvullend onderzoek optimaal kan bijdragen aan de diagnostiek.
Lees het artikelInterventies bij een waanstoornis
Een waanstoornis is een relatief zeldzaam voorkomende stoornis. Veel mensen met psychoses of wanen hebben trauma’s in hun leven meegemaakt, die een belangrijke rol spelen in ontstaan en bestaan van psychoses of wanen. Aan de hand van een casus wordt getoond hoe trauma kan interacteren met een waanstoornis en wat de behandelimplicaties zijn. Eye movement desensitisation and reprocessing (EMDR) wordt als mogelijke behandeloptie besproken.
Lees het artikelGuideline-Informed Treatment for Personality Disorders (GIT-PD)
GIT-PD biedt een behandelkader dat aansluit bij patiënten met een persoonlijkheidsstoornis om hen te ondersteunen/behandelen. Het behandelkader bevat de gemeenschappelijke eigenschappen uit effectieve psychotherapieën en is een goed gestructureerde en geprotocolleerde aanpak, die bestaande/lopende behandelingen aanvult. De kracht van GIT-PD is dat het op verschillende niveaus van de behandeling van patiënten met een persoonlijkheidsstoornis handvatten biedt en discipline...
Lees het artikelNuchter slapen
‘Ik heb slecht geslapen’ is een veelgehoorde opmerking bij de start van een dag in een verslavingskliniek. Medewerkers zien dat een grote meerderheid van de cliënten hier echt last van heeft. ‘We doen het toch best goed?’, vroegen collega’s toen ze meewerkten aan een analyse van de huidige behandeling van slapeloosheid in de verslavingskliniek. Het bleek dat deze behandeling afweek van de bewezen effectieve behandeling. Toch willen...
Lees het artikelDe ZAG-werkwijze
Het zorgafstemmingsgesprek (ZAG) kent een lange voorgeschiedenis in de Nederlandse GGZ. Verkennend onderzoek toont aan dat het ZAG in zijn huidige vorm veraf is komen te staan van de originele intenties, met als gevolg dat het doel van zorgafstemming niet wordt bereikt. Recent is de ZAG-werkwijze ontwikkeld om ZAGs zodanig te helpen structureren en inhoud te geven dat deze weer bijdragen aan gedegen zorgafstemming.
Lees het artikelSint-janskruid
Het (toenemend) gebruik van kruiden is niet zonder gezondheidsrisico’s. Deze middelen kunnen interacties aangaan met andere (reguliere) geneesmiddelen en bijwerkingen veroorzaken. Een van de meest gebruikte kruiden is Hypericum perforatum (bekend als sint-janskruid). Hoewel sint-janskruid als monotherapie effectief is, kan het de werking van andere geneesmiddelen (o.a. antidepressiva) beïnvloeden. Daarom is het voor de behandelend specialist belangrijk om...
Lees het artikelEen dwaal spoor: ASS, PTSS of persoonlijkheidsproblematiek?
In dit artikel wordt het behandeltraject beschreven van een 40-jarige vrouw die vier jaar in behandeling is bij de specialistische GGZ. Bij intake stonden emotieregulatieproblemen voorop. Na het volgen van de VERS-training kwamen traumaklachten op de voorgrond te staan. EMDR- behandeling was succesvol, waarna toch bleek dat er sprake was van nog nietgediagnosticeerde en behandelde ASS-problematiek.
Lees het artikelFilminterventie bij bipolaire stoornis
Medewerkers van de opnameafdeling zien de opgenomen patiënt met een acute manie op het moment dat de patiënt op z’n ziekst is. Zij kennen deze mens niet in zijn gezonde, stabiele periode. Een film over de stabiele fase van deze persoon kan hierbij uitkomst bieden.
Lees het artikelErvaringen van volwassenen met een recente diagnose autisme
De diagnose autisme wordt sinds enkele decennia steeds vaker gesteld, ook bij volwassenen. Toch blijft het een diagnose met veel betekenissen. Het is een klinische diagnose op basis van gedragskenmerken en lijdensdruk, maar het is voor velen ook een in de biologie verankerde identiteit. Het is van belang de ervaringen van mensen met autisme mee te nemen in de hulpverlening.
Lees het artikelSSRI's en hun rol in de GGZ
In Nederland gebruiken meer dan een miljoen mensen antidepressiva. Antidepressiva worden gebruikt voor verschillende aandoeningen, zoals depressie en angststoornissen. Daarnaast worden tricyclische antidepressiva (TCA’s) gebruikt bij zenuwpijnen. De selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI’s) zijn de meest gebruikte groep antidepressiva.
Lees het artikelConsultatie bij CCE
Wanneer kan een zorgprofessional in de GGZ bij het Centrum voor Consultatie en Expertise (CCE) terecht en hoe gaat dat in zijn werk? In dit artikel geven we antwoord op die vragen. Aan de hand van een casus wordt de werkwijze van het CCE geïllustreerd.
Lees het artikelVoorkom overbelasting van naasten
Naasten van psychiatrische patiënten spelen veelal een belangrijke rol in het leven van een psychiatrisch patiënt. Doordat de behandeling in toenemende mate buiten de muren van de GGZ-instelling wordt verstrekt, wordt de rol van naasten in de behandeling van de psychiatrische patiënt echter steeds groter. Daarmee neemt het risico op overbelasting toe.
Lees het artikelCognitieve gedragstherapie bij ADHD
ADHD is een neurobiologische ontwikkelingsstoornis die al vanaf de kindertijd aanwezig is. ADHD kan niet worden genezen, maar door middel van een effectieve behandeling kunnen de symptomen van ADHD duidelijk verminderen. De behandeling van ADHD bestaat uit een combinatie van psycho-educatie, medicatie en cognitieve gedragstherapie, eventueel ondersteund door e-health. In dit artikel worden deze onderdelen toegelicht en zal de focus liggen op hoe cognitieve gedragstherapie wordt ingezet bij...
Lees het artikelBehandeling met psilocybine
Psilocybine is een klassiek psychedelicum dat voorkomt in bepaalde soorten paddenstoelen, ook wel paddo’s genoemd. De effecten van psilocybine zijn uiteenlopend en per individu verschillend. Gebruikers kunnen onder andere een verandering in zintuiglijke waarneming, emoties, perceptie en bewustzijn merken. De effecten duren zo’n vier tot zes uur. Bijwerkingen zoals hoofdpijn, misselijkheid, hypertensie en insomnia zijn meestal mild en van voorbijgaande aard.
Lees het artikelCompassie bij schaamte en zelfkritiek
Schaamte en een hoge mate van zelfkritiek liggen aan de basis van vele psychische klachten. Compassie is het vermogen je te laten raken door het lijden van anderen, betrokken te zijn bij de ander en de wens om waar dat mogelijk is dit lijden te verlichten. Toegenomen zelfcompassie kan zorgen voor vermindering van schaamte en zelfkritiek. De verschillende therapeutische mogelijkheden van compassie en het uitgewerkte theoretische model worden in dit artikel uiteengezet.
Lees het artikelOnline behandeling van sociale angst in coronatijd
COVID-19 bracht sociale isolatie, afstand, eenzaamheid en angst voor het onbekende. Luxerende factoren voor mensen met een sociale angststoornis. Angststoornissen zijn een van de meest voorkomende psychische stoornissen. Sociale angst geeft beperkingen en gaat voorbij aan reële of problematische angst. Oplettendheid in een zogenoemd ‘coronatijdperk’ is vereist om angsten die het functioneren belemmeren te herkennen en vroegtijdig te behandelen.
Lees het artikel